Νουσράτ Φατέχ Αλί Χαν: Ένας θρύλος της πακιστανικής μουσικής

Ο Νουσράτ Φατέχ Αλί Χαν (Nusrat Fateh Ali Khan) ήταν πακιστανός τραγουδιστής, ένας από τους μεγαλύτερους ερμηνευτές του καβάλι (qawwali), μιας λατρευτικής μουσικής των μουσουλμάνων Σούφι που χαρακτηρίζεται από απλές μελωδίες, δυνατούς ρυθμούς και ενεργητικούς αυτοσχεδιασμούς που δημιουργούν μια κατάσταση ευφορίας στον ακροατή. Τα τελευταία χρόνια της μικρής σε διάρκεια ζωής του ο Χαν απόλαυσε διεθνούς φήμης και σήμερα θεωρείται ένας από τους εξέχοντες μουσικούς της λεγόμενης world music.

Ο Νουσράτ Φατέχ Αλί Χαν γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1948 στην πόλη Λιαλπούρ (νυν Φαϊζαλαμπάντ) του Πακιστάν σε οικογένεια μουσικών. Ο πατέρας του Φατέχ Αλί Χαν και δύο από τους θείους του, οι Μουμπαρίκ Αλί Χαν και Σαλαμάτ Αλί Χαν, ήταν φημισμένοι τραγουδιστές του καβάλι στην κλασική μορφή του.

Τα πρώτα βήματα στη μουσική

Αν και ο Νουσράτ εκδήλωσε την αγάπη για τη μουσική και μία ιδιαίτερη ικανότητα στο τραγούδι προτού φτάσει στην ηλικία των 10 ετών, άρχισε να αφοσιώνεται στη μουσική καβάλι όταν τραγούδησε στην κηδεία του πατέρα του το 1964. Δύο χρόνια αργότερα έδωσε την πρώτη συναυλία του, τραγουδώντας με τους θείους του, με τους οποίους συνέχισε να εμφανίζεται έως το 1971, όταν πέθανε ο Mουμπαρίκ.

Η μουσική Καβάλι προέρχεται από την Περσία του 12ου αιώνα. Οι στίχοι βασίζονται σε μεσαιωνικά ποιήματα των Σούφι, που χρησιμοποιούν συχνά εικόνες ρομαντικής αγάπης για να εκφράσουν τη βαθιά θρησκευτική πίστη. Ο ερμηνευτής των καβάλι, που γνωρίζει αυτά τα ποιήματα από μνήμης, ενώνει φράσεις και αποσπάσματα από διαφορετικά ποιήματα για να δημιουργήσει μια νέα έκφραση. Οι παραστάσεις γίνονται συνήθως σε ιερά και χαρακτηρίζονται από παθιασμένες φωνές και χορό. Το Καβάλι μοιάζει στο πνεύμα με το αμερικάνικο γκόσπελ.

Ο κορυφαίος ερμηνευτής Καβάλι της γενιάς του

Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Νουσράτ συνέχισε να μελετά τις ηχογραφήσεις του πατέρα και των θείων του, χρησιμοποιώντας τις ως εφαλτήριο για ν’ αναπτύξει το δικό του στιλ. Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια είχε καθιερωθεί σε όλο το Πακιστάν ως ο κορυφαίος ερμηνευτής Καβάλι της γενιάς του, τραγουδώντας δυνατά κι εκφραστικά σ’ ένα πολύ υψηλό ρετζίστρο (σήμα κατατεθέν της οικογένειας), με αξιοσημείωτη αντοχή και μελωδική δημιουργικότητα. Στις συναυλίες συνoδευόταν από τάμπλα (ζεύγος κρουστών που παίζονται με τα χέρια), αρμόνιo και φωνητικά.

Καθώς ωρίμαζε ως ερμηνευτής, ο Νουσράτ έκανε διάφορες προσαρμογές στο στιλ του. Έγινε πιο ρυθμικός, με στόχο ν’ ανυψώσει το καβάλι σ’ ένα νέο επίπεδο αισθητικής και πνευματικής απήχησης με το διεθνές κοινό. Το καλοκαίρι του 1985 άρχισε να χτίζει τη διεθνή φήμη του με τη συναυλία του στο Φεστιβάλ WOMAD στο Λονδίνο. Ο Πίτερ Γκάμπριελ ήταν αυτός που τον προώθησε στο παγκόσμιο μουσικό κύκλωμα μέσω των φεστιβάλ WOMAD και των ηχογραφήσεων στην εταιρεία του Real World Records.

Η μουσική του σε ταινίες του Χόλιγουντ

Μουσική του συμπεριλήφθηκε στα σάουντρακ ταινιών, όπως «Ο τελευταίος πειρασμός» («The Last Temptation of Christ», 1988) του Μάρτιν Σκορσέζε, «Γεννημένοι Δολοφόνοι» («Natural Born Killers», 1994) του Όλιβερ Στόουν και «Θα ζήσω» («Dead Man Walking», 1995) του Τιμ Ρόμπινς.

Ο Νουσράτ Φατέχ Αλί Χαν πίστευε στην οικουμενικότητα του μουσικού μηνύματος και προσπάθησε σε όλη την καριέρα του να ξεπεράσει τα θρησκευτικά και πολιτισμικά όρια. Όταν πέθανε ξαφνικά στο Λονδίνο στις 16 Αυγούστου 1997, σε ηλικία 48 ετών, ο χαμός του θεωρήθηκε μεγάλη απώλεια για την παγκόσμια μουσική.