Η ιστορία του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης

Διασυλλογική ποδοσφαιρική διοργάνωση, που κράτησε το ενδιαφέρον των ευρωπαίων φιλάθλων για 39 χρόνια, έως ότου έπεσε θύμα της επιτυχίας του Τσάμπιονς Λιγκ και καταργήθηκε το 1999 με απόφαση της UEFA. Ήταν η δεύτερη τη τάξει διασυλλογική διοργάνωση στην Ευρώπη, πίσω από το Κύπελλο Πρωταθλητριών (νυν Τσάμπιονς Λιγκ) και μπροστά από το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ (πρώην Κύπελλο Εκθέσεων), αν και στη συνείδηση των ποδοσφαιρόφιλων ήταν η πιο εύκολη από τις τρεις διοργανώσεις της ΟΥΕΦΑ.

Η επιτυχία του Κυπέλλου Πρωταθλητριών και του Κυπέλλου Εκθέσεων έπεισαν την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία για τη σκοπιμότητα και μιας τρίτης διοργάνωσης, στην οποία θα συμμετείχαν οι ομάδες που είχαν κατακτήσει το Κύπελλο στη χώρα τους. Η ιδέα, που ξεκίνησε από μια ομάδα ευρωπαίων αθλητικογράφων, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό στη Μεγάλη Βρετανία, όπου ο θεσμός του Κυπέλλου ξεπερνούσε σε δημοτικότητα το Πρωτάθλημα, και λιγότερο στην υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς πολλές χώρες δεν διοργάνωναν αγώνες Κυπέλλου.

Η πρώτη διοργάνωση του Κυπέλλου Κυπελλούχων ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1960 με μόλις 10 ομάδες και χωρίς ελλαδική ή κυπριακή συμμετοχή. Το μοντέλο διεξαγωγής που υιοθετήθηκε ήταν το λεγόμενο νοκ-άουτ: διπλές συναντήσεις σε κάθε γύρο και μονός τελικός σε ουδέτερο γήπεδο, εκτός από τον τελικό της πρώτης διοργάνωσης που ήταν διπλός.

Η ιταλική Φιορεντίνα και η σκοτσέζικη Ρέιντζερς ήταν οι δύο ομάδες που αναμετρήθηκαν στον πρώτο τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων. Στον πρώτο αγώνα που έγινε στο Άιμπροξ Παρκ της Γλασκόβης (17 Μαΐου 1961), παρουσία 80.000 θεατών, οι Βιόλα με δύο γκολ του Μιλάνι στο 12ο και το 88ο λεπτό νίκησαν 2-0 και απέκτησαν σαφές προβάδισμα για την κατάκτηση του Κυπέλλου. Στον επαναληπτικό της 27ης Μαΐου, που έγινε στο Κομουνάλε της Φλωρεντίας, η Φιορεντίνα επικράτησε με 2-1 (12' Μιλάνι, 60' Σκοτ, 86' Χαμρίν) και σήκωσε το πρώτο Κύπελλο Κυπελλούχων, μπροστά σε 50.000 τιφόζι.

Στην επόμενη διοργάνωση οι ομάδες αυξήθηκαν θεαματικά και ως το 1968 όλες οι χώρες της Ευρώπης συμμετείχαν στη διοργάνωση. Η παρακμή για το Κύπελλο Κυπελλούχων ήλθε με τη μετονομασία του Κυπέλλου Πρωταθλητριών σε Τσάμπιονς Λιγκ το 1993, που συνοδεύτηκε από σημαντικές αλλαγές στον τρόπο διεξαγωγής του. Η ΟΥΕΦΑ ήταν σαφές ότι πριμοδοτούσε τη νέα διοργάνωση, που υποσχόταν πακτωλό χρημάτων σε όσες ομάδες προκρίνονταν στη φάση των ομίλων. Οι μεγάλες ποδοσφαιρικά χώρες της Ευρώπης απέκτησαν το δικαίωμα να δηλώνουν και άλλες ομάδες τους στο Τσάμπιονς Λιγκ, πέραν της πρωταθλήτριας.

Η αύξηση των ομάδων σε 64 από 32, λόγω της δημιουργίας νέων χωρών στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, δεν συνεισέφερε στην άνοδο της ποιότητας του Κυπέλλου Κυπελλούχων, αφού οι ομάδες - μαγνήτης συμμετείχαν στο χρυσοφόρο Τσάμπιονς Λιγκ. Έτσι, οι τίτλοι τέλους της διοργάνωσης γράφτηκαν στις 19 Μαΐου 1999 στο Βίλα Παρκ του Μπέρμιγχαμ, όπου η Λάτσιο νίκησε 2-1 τη Μαγιόρκα και κατέκτησε το 39ο και τελευταίο Κύπελλο Κυπελλούχων. Πάντως, αυτό που έχουν να θυμούνται όσοι το παρακολούθησαν δια ζώσης ή μέσω τηλεοράσεως είναι το ελεύθερο και θεαματικό ποδόσφαιρο και τα πολλά γκολ.

Η ελλαδική παρουσία δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη σε μια πανθομολογουμένως προσιτή διοργάνωση, ενώ η κυπριακή απλά αποκαρδιωτική, με τις ομάδες της Μεγαλονήσου να γίνονται οι τερματοεισπράκτορες της Ευρώπης. Από ελλαδικής πλευράς, πρώτος μπήκε στον χορό ο Ολυμπιακός την περίοδο 1961/62. Πέρασε άνευ αγώνος στον Α' Γύρο, ενώ στο Β' αποκλείστηκε με δύο ήττες, 2-3 και 0-1, από την τσεχοσλοβακική Ντιναμό Ζίλινα. Δύο φορές η ΑΕΚ έφθασε στα προημιτελικά της διοργάνωσης (1996/97, 1997/98) και από μία ο Ολυμπιακός (1992/93), ο ΠΑΟΚ (1973/1974), η Λάρισα (1984/85) και ο Πανιώνιος (1998/99). Ο Παναθηναϊκός με επτά παρουσίες δεν ξεπέρασε ποτέ τον Β' Γύρο της διοργάνωσης.

Την περίοδο 1963/64 χρονολογείται και η πρώτη κυπριακή εμφάνιση στο Κύπελλο Κυπελλούχων. Ήταν ο ΑΠΟΕΛ, που ξεκίνησε θριαμβευτικά με δύο νίκες επί της Νορβηγικής Λιν, 6-0 και 1-0. Στον επόμενο γύρο ήλθε η καταστροφή και ο αποκλεισμός. Η ομάδα της Λευκωσίας συνετρίβη με 16-1 από τη Σπόρτινγκ Λισαβώνας, που είναι το απόλυτο ρεκόρ νίκης με τη μεγαλύτερη διαφορά σε όλες τις διασυλλογικές ποδοσφαιρικές διοργανώσεις της Γηραιάς Ηπείρου. Στον επαναληπτικό αγώνα οι Πορτογάλοι νίκησαν και πάλι με 2-0. Πάντως, την καλύτερη εμφάνιση από κυπριακής πλευράς έχει ο Απόλλων Λεμεσού, οποίος στην τελευταία διοργάνωση του Κυπέλλου Κυπελλούχων έφθασε στον Β' Γύρο, όπου αποκλείστηκε από τον Πανιώνιο.

Στατιστικά

• Ομάδα με τα περισσότερα Κύπελλα: Μπαρτσελόνα, 4 (1979, 1982, 1989, 1997).
• Χώρα με τα περισσότερα Κύπελλα: Αγγλία, 8.
• Κυπελλούχοι Ευρώπης χωρίς να κατακτήσουν το Κύπελλο στη χώρα τους: Φιορεντίνα (1961), Ρέιντζερς (1971), Άντερλεχτ (1977), Δυναμό Τυφλίδας (1981), Μπαρτσελόνα (1997).
• Καμία νικήτρια δεν έχει υπερασπίσει τον τίτλο της στην επόμενη διοργάνωση.
• Συνεχόμενες εμφανίσεις στο θεσμό: 5, Κάρντιφ Σίτι (1967/68 - 1971/72) και Ρέιπας Λάχτι Φιλανδίας (1973/1974 - 1977/78).
• Νίκη με τη μεγαλύτερη διαφορά τερμάτων σε τελικό: Τότεναμ - Ατλέτικο Μαδρίτης 5-1, το 1963.
• Νίκη με τη μεγαλύτερη διαφορά τερμάτων σ' έναν αγώνα: Σπόρτινγκ Λισαβώνας - ΑΠΟΕΛ 16-1, το 1963.
• Μεγαλύτερη διαφορά τερμάτων σε διπλά παιγνίδια: Τσέλσι - Ζενές Οσαράζ Λουξεμβούργου 21-0 (8-0 και 13-0), το 1971.
• Περισσότερα γκολ σε ένα αγώνα: 17 (Σπόρτινγκ Λισαβώνας - ΑΠΟΕΛ 16-1), το 1963.
• Περισσότερα γκολ σε διπλό αγώνα: 22 (Λέφσκι Σόφιας - Ρέιπας Φιλανδίας 12-2 και 7-1), το 1977.
• Περισσότερα γκολ από ένα παίκτη: 6 από τον Βούλγαρο Κίριλ Μιλάνωφ στον αγώνα Λέφσκι - Ρέιπας 12-2, το 1977.
• Περισσότερα γκολ από ένα παίκτη σε διπλό αγώνα: 10 από τον Βούλγαρο Κίριλ Μιλάνοφ το 1977 (6 στον αγώνα Λέφσκι - Ρέιπας 12-2 και 4 στον επαναληπτικό 7-1).
• Μεγαλύτερη ανατροπή σε διπλό αγώνα: Σο Ντε Φον Ελβετίας - Λειξόες Πορτογαλίας 6-2 και στον επαναληπτικό Λεϊξόες - Σο Ντε Φον 5-0.

Οι Τελικοί