Ηλέκτρα του Στράους

Η «Ηλέκτρα» του Ρίχαρντ Στράους είναι ένα από τα αριστουργήματα του λυρικού θεάτρου· ένα έργο με ελληνική θεματολογία, βασισμένο στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή.

Χαρακτηρίζεται ως μία από τις σημαντικότερες, αλλά ταυτόχρονα και πιο απαιτητικές όπερες του 20ού αιώνα. Το ανέβασμά της αποτελεί μεγάλη πρόκληση για κάθε λυρική σκηνή, καθώς η ιδιαίτερα σύνθετη παρτιτούρα, στην οποία ο Στράους ωθεί την εξπρεσιονιστική έκφραση στα άκρα και αγγίζει τα όρια της τονικότητας, προβλέπει περίπου 110 μουσικά όργανα.

Η μονόπρακτη όπερα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Δρέσδη, στις 25 Ιανουαρίου 1909, σε λιμπρέτο του αυστριακού συγγραφέα και ποιητή Χούγκο φον Χόφμανσταλ, το οποίο αντλήθηκε από το ομώνυμο θεατρικό του έργο του 1903. Παρότι στηρίζεται στην τραγωδία του Σοφοκλή, το λιμπρέτο επικεντρώνεται κυρίως στην εμμονή της Ηλέκτρας να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα της Αγαμέμνονα, αλλά και στα συναισθήματα και την ψυχολογία της, καθώς συνομιλεί με τα υπόλοιπα πρόσωπα της τραγωδίας, την αδελφή της Χρυσοθέμιδα, τον αδελφό της Ορέστη και τη μητέρα της Κλυταιμνήστρα.

Το ποιητικό κείμενο του Χόφμανσταλ έχει αυτόνομη λογοτεχνική αξία και μπορεί να εκτιμηθεί για τις αρετές της γραφής του, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει χαρακτηριστικά που υπηρετούν τους σκοπούς της λυρικής τέχνης, καθώς μπορεί να παρακολουθήσει κανείς την όπερα χωρίς να καταλαβαίνει λέξη. Η μουσική του Στράους ακουμπά σε δύο κόσμους: σε αυτόν του ρομαντισμού του 19ου αιώνα που δύει και σε εκείνον του μοντερνισμού, του 20ού αιώνα, που ξεκινά με ορμή. Μετά τον Βάγκνερ, ο οποίος οδήγησε το τονικό σύστημα στα όριά του, η «Ηλέκτρα» του Στράους έρχεται να μιλήσει με νέους όρους και είναι ένα από τα πρώτα δείγματα του μουσικού μοντερνισμού του 20ού αιώνα.

Στην Ελλάδα, η «Ηλέκτρα» πρωτοπαρουσιάστηκε κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, στις 24 Ιουνίου 1942, στο Ηρώδειο από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών και από την Εθνική Λυρική Σκηνή στις 15 Οκτωβρίου 2017.

Τα βασικά πρόσωπα του έργου

• Βασίλισσα Κλυταιμνήστρα: Μέτζο: Σοπράνο
• Αίγισθος, ο εραστής της: Τενόρος
• Ορέστης, γιος της βασίλισσας: Βαρύτονος
• Ηλέκτρα, κόρη της βασίλισσας: Σοπράνο
• Χρυσόθεμις, κόρη της βασίλισσας: Σοπράνο