Κρίστο: Ο καλλιτέχνης που τύλιξε τον κόσμο

Ο Κρίστο (Christo) ήταν ένας αμφιλεγόμενος εικαστικός καλλιτέχνης, που γεννήθηκε στη Βουλγαρία και πολιτογραφήθηκε Αμερικανός τη δεκαετία του 1960. Συχνά απασχολούσε την επικαιρότητα τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα με τα γιγαντιαίων διαστάσεων έργα του – επικαλύψεις δημοσίων κτιρίων και φυσικών τοπίων – που εντάσσονται στη λεγόμενη περιβαλλοντική τέχνη (environmental art).

Ο Κρίστο Γιαβάτσεφ γεννήθηκε στις 13 Ιουνίου 1935 στο Γκάμπροβο της κεντρικής Βουλγαρίας από πατέρα Βούλγαρο και μητέρα Σλαβομακεδόνισσα από τη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Σόφιας και είχε αρχίσει να συνεργάζε­ται με το Θέατρο Μπούριαν της Πράγας, όταν ξέσπασε η αντικομμουνιστική Ουγγρική Επανάσταση του 1956.

Διέφυγε στη Βιέννη, όπου σπούδασε για ένα εξάμηνο στην τοπική Ακαδημία Καλών Τεχνών, κι έπειτα, μετά από μία σύντομη παραμονή στην Ελβετία, μετακόμισε στο Παρίσι και άρχισε να εκθέτει τα έργα του με τους «νέους ρεαλιστές» (nouveaux realistes). Το 1958 παντρεύτηκε τη γαλλομαροκινή Ζαν-Κλοντ Ντενά ντε Γκιγιεμπόν (1935-2009), με την οποία πορεύθηκε μαζί στη ζωή και στην τέχνη μέχρι το θάνατό της.

To 1964 το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου η τέχνη του Κρίστο θεωρήθηκε ως μια μορφή της «Arte Povera» («Φτωχή Τέχνη», τέχνη που παράγεται από ασήμαντα και καθημερινής χρήσης υλικά). Τα πρώτα γλυπτά του Κρίστο ήταν φτιαγμένα από κουτιά κονσέρβας και μπουκάλια, μερικά στη φυσική τους κατάσταση και άλλα ζωγραφισμένα ή τυλιγμένα σε χαρτί, πλαστικό ή ύφασμα.

Στις πρώτες μεγάλες δημιουργίες του συγκαταλέγονται τα έργα «Κιβώτια σε προβλήτα» (Κολωνία, 1961), «Σιδηρούν Παραπέτασμα», «Τοίχος από βαρέλια πετρελαίου» (Παρίσι, 1962) και «Διάδρομος βιτρίνας» (Νέα Υόρκη, 1968). Το 1968 ολοκλήρωσε επίσης μια κρεμαστή 5.600 μέτρων «επικάλυψη αέρος» επάνω από τη Μινεάπολη της Μινεσότα, καθώς και «επικαλύψεις κτιρίων» στη Βέρ­νη, στο Σικάγο και το Σπολέτο της Ιταλίας. Το 1969 σκέπασε με πλαστικό κάλυμμα 9.300 τ.μ. ακτής στο Λιτλ Μπέι της Αυστραλίας.

Στα μνημειώδη μεταγενέστερα έργα του περιλαμβάνονται το «Παραπέτασμα Κοιλάδας» (Κολοράντο, 1972), ο «Φράχτης που τρέχει» (Καλιφόρνια, 1976) και τα «Περικυκλωμένα νησιά» (1983).

Ο ίδιος περιέγραφε το έργο του «Φράχτης που τρέχει» σαν «40 χιλιόμετρα διαφανούς άσπρου υφάσματος, που “τρέχει” πάνω στους λόφους, ξεκινώντας από τη θάλασσα και καταλήγοντας και πάλι στη θάλασσα». Το 1985 πραγματοποίησε την πολυσυζητημένη κάλυψη της ιστορικής γέφυρας Πον Νεφ, στο Παρίσι.

Το 1991 τοποθέτησε 1.340 γιγάντιες μπλε ομπρέλες στην κοιλάδα του ποταμού Σάτο στην Ιαπωνία και 1.760 γιγαντιαίες κίτρινες στο Τέχον Πας της Καλιφόρνιας. Τέσσερα χρόνια αργότερα τύλιξε το «Ράιχσταγκ» στο Βερολίνο με μεταλλικό ασημί ύφασμα.

Τα πελώρια, υπαίθρια συνήθως γλυ­πτά του Κρίστο ήταν πρόσκαιρα, απαιτούσαν εκατοντάδες βοηθών για την κατασκευή τους, ήταν θεατά από άτομα που δεν χρειάζεται να επισκεφθούν μουσεία. Το έργο του είναι αμφιλεγόμενο, ιδίως μεταξύ των εκπροσώπων της «περιβαλλοντικής τέχνης», αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του είναι αποδεκτό από τους τεχνοκριτικούς.

Ο Κρίστο πέθανε στις 31 Μαΐου 2020 στη Νέα Υόρκη, σε ηλικία 84 ετών.