Ταράς Σεφτσένκο: Ο εθνικός ποιητής της Ουκρανίας

Ο Ταράς Σεφτσένκο ήταν ουκρανός ποιητής, συγγραφέας και καλλιτέχνης, που πρωτοστάτησε στην εθνική αναγέννηση της χώρας του τον 19ο αιώνα. Τιμάται ως ο εθνικός ποιητής της Ουκρανίας.

Ο Ταράς Χριχόροβιτς Σεφτσένκο γεννήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου (9 Μαρτίου με το νέο ημερολόγιο) του 1814 στο χωριό Μορίντσι της κεντρικής Ουκρανίας, που τότε υπαγόταν στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ανήκε σε οικογένεια δουλοπάροικων και απελευθερώθηκε το 1838, όταν σπούδαζε ζωγραφική στην Ακαδημία Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι πρόγονοί του ήταν Κοζάκοι, που έζησαν στην περιοχή της Ζαπορίζιε (της σημερινής Κεντρικής και Ανατολικής Ουκρανίας) και πήραν μέρος στις εξεγέρσεις των Κοζάκων κατά της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και του Χανάτου της Κριμαίας τον 17ο και 18ο αιώνα.

Η πρώτη ποιητική του συλλογή με τίτλο «Kobzar» («Ο Βάρδος», 1840) εξέφραζε το ενδιαφέρον των Ουκρανών ρομαντικών για την ιστορία και τον λαϊκό πολιτισμό της πατρίδας τους. Σύντομα όμως αποτίναξε τη νοσταλγία για τη ζωή των προγόνων του Κοζάκων και οδηγήθηκε προς μια πιο ζοφερή απεικόνιση της ουκρανικής ιστορίας, ιδιαίτερα στο μεγάλο ποίημά του «Haidamaky» (1841).

Όταν η βραχύβια μυστική «Αδελφότητα των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου», που επιδίωκε την εθνική αναγέννηση της Ουκρανίας, τέθηκε εκτός νόμου το 1847, ο Σεφτσένκο καταδικάστηκε σε εξορία στα Ουράλια, γιατί στα ποιήματά του σατίριζε την καταπίεση της Ουκρανίας από τη Ρωσία και προφήτευε τον ξεσηκωμό της.

Το πιο γνωστό του ποίημα εκείνης της περιόδου είναι το «Zapovit» («Διαθήκη», 1845), που έχει μεταφραστεί σε περίπου 150 γλώσσες και διαλέκτους του κόσμου (στα ελληνικά από τον Γιάννη Ρίτσο και τον Αλέξη Πάρνη).

Τα πρώτα χρόνια της εξορίας του έγραψε κρυφά ορισμένα ποιήματα, επειδή του απαγορευόταν να γράφει ή να ζωγραφίζει. Η δημιουργικότητά του ανανεώθηκε μετά την απελευθέρωσή του το 1857 και η μεταγενέστερη ποίησή του πραγματεύεται ιστορικά και ηθικά ζητήματα, τόσο ουκρανικά όσο και καθολικά.

Ο Ταράς Σεφτσένκο πέθανε στην Αγία Πετρούπολη στις 26 Φεβρουαρίου (10 Μαρτίου με το νέο ημερολόγιο) του 1861, σε ηλικία 47 ετών. Ο «Βάρδος», όπως τον αποκαλούν οι συμπατριώτες του, άσκησε καθοριστική επίδραση στη λογοτεχνία και στον πολιτισμό της Ουκρανίας της εποχής του και διαμόρφωσε τους όρους της εθνικής συνείδησης της Ουκρανίας τον 19ο αιώνα.