Μπάριτον

Έγχορδο μουσικό όργανο με δοξάρι, που μοιάζει με το βιολοντσέλο (Baryton). Το συναντάμε και με τις ονομασίες Μπάριντον (Parydon), Πάραντον (Paradon), βιόλα πάραντον (Viola Paradon) και βιόλα ντι μπορντόνε (Viola di Bordone). Στα ελληνικά θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε ως βαρύτονο, αρκεί να μη το συγχέουμε με τα βαρύτονα πνευστά. Το μπάριτον είναι καθαρά σολιστικό όργανο.

Το συναντάμε στις εποχές της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, κυρίως στην Αυστρία και τη Γερμανία. Κατά μία εκδοχή είναι δημιουργία του άγγλου Ντάνιελ Φάραντ στα τέλη του 16ου αιώνα. Από τις αρχές του 19ου αιώνα περιέπεσε στην αφάνεια, επειδή ήταν ένα ιδιαίτερα απαιτητικό όργανο. Σήμερα, ελάχιστοι είναι οι μουσικοί που ασχολούνται με το μπάριτον.

Το μπάριτον έχει φαρδύ μπράτσο, με έξι ή επτά εντέρινες κύριες χορδές και από 20 έως 40 συμπαθητικές (βοηθητικές). Ο εκτελεστής παίζει, όπως και στο βιολοντσέλο, ενώ με τον αριστερό του αντίχειρα νύσσει τις βοηθητικές χορδές, ώστε να εμπλουτίζεται το συνολικό ηχητικό αποτέλεσμα. Ο ήχος του είναι πιο δυνατός και πιο ζωηρός από τη βιόλα ντα γκάμπα, από την οποία προέρχεται.

Λάτρης του οργάνου ήταν ο πρίγκιπας Μίκλος (Νικόλαος) Α' Εστερχάζι (1714-1790), στον οποίο οφείλεται το μεγαλύτερο μέρος της φιλολογίας του οργάνου. Μόνο ο Γιόζεφ Χάυδν συνέθεσε για τον εργοδότη του 175 έργα για μπάριτον, από τα οποία τα 126 ήταν τρίο για βιόλα, τσέλο και μπάριτον.

Ο πρίγκηπας τις ελεύθερες ώρες του συνήθιζε να παίζει μπάριτον, με τη συνοδεία του Χάυδν στη βιόλα και του εκάστοτε τσελίστα της Αυλής. Ο Μίκλος ήταν καθαρά ερασιτέχνης μουσικός και ο Χάυδν φρόντιζε να του γράφει εύκολα μέρη για το όργανο, δεδομένης και της δυσκολίας στην εκτέλεσή του.

Έργα για μπάριτον έχουν γράψει και οι συνθέτες Λουίτζι Τομαζίνι, Γιόζεφ Πουκστάινερ, Άντον Κραφτ και Άντον Νόιμαν, που διετέλεσαν μουσικοί στην Αυλή των Εστερχάζι. Από τους σύγχρονους συνθέτες, ο ελβετός Κλάους Χούμπερ έχει γράψει έργα για το όργανο, τα οποία δεν έχουν ηχογραφηθεί.

Μεγάλο όνομα του μπάριτον θεωρείται ο αμερικανός Τζον Χσου, ενώ το όργανο υπηρετούν και τα μουσικά σχήματα «The Esterhazy Ensemble», «Trio Baryton de Madrid», «Τhe Haydn Baryton Trio», στο οποίο συμμετέχει και ο Χσου, και «The Haydn Baryton Trio-Budapest».