Θεσμοφόρια

Γυναικεία γιορτή, αφιερωμένη στη Δήμητρα και την Κόρη (Περσεφόνη), που γιορταζόταν σε πολλές πόλεις του ελληνικού χώρου. Στην Αθήνα, η γιορτή γινόταν τον μήνα Πυανεψιώνα (περί τα τέλη Οκτωβρίου).

Σχετιζόταν με τη γιορτή των Σκιροφορίων, κατά την οποία πετούσαν χοιρίδια, ομοιώματα φιδιών και ανδρικών γεννητικών οργάνων σε χάσματα μέσα στο έδαφος. Λίγους μήνες αργότερα, στα Θεσμοφόρια, μετέφεραν αυτά τα ιερά αντικείμενα, τους «θεσμούς» όπως ονομάζονταν, στο βωμό της Δήμητρας στο Θεσμοφόριο, για να χρησιμοποιηθούν σ’ ένα τελετουργικό με γονιμικό περιεχόμενο.

Η ομάδα των γυναικών που αναλάμβανε το τελετουργικό ονομαζόταν «αντλήτριαι» (γιατί αντλούσε τα ιερά αντικείμενα από τα χάσματα) και τα μέλη της θα έπρεπε να απέχουν για τρεις τουλάχιστον ημέρες από σεξουαλική συνεύρεση.

Το εθιμοτυπικό κρατούσε τρεις ημέρες:

• Πρώτη ημέρα («Άνοδος»)
  Οι γυναίκες ανέβαιναν στο Θεσμοφόριο (πιθανόν κοντά στο Ελευσίνιο, στη βόρεια κλιτύ του βράχου της Ακρόπολης), όπου και κατασκήνωναν.
• Δεύτερη ημέρα (Νηστεία)
  Οι γυναίκες νήστευαν καθισμένες στο έδαφος, ενώ συνήθιζαν να μιλούν χυδαία η μία στην άλλη ή και να χτυπά η μία την άλλη με ένα είδος μαστιγίου.
• Τρίτη ημέρα («Καλλιγένεια»)
  Γιόρταζαν την τεκνοποίηση και προσεύχονταν για την καλή τύχη των οικογενειών τους.

Στη γιορτή αυτή αναφέρεται και η κωμωδία του Αριστοφάνη «Θεσμοφοριάζουσες».