Λίνα Βερτμίλερ

Η ιταλίδα σκηνοθέτις Λίνα Βερτμίλερ (Lina Wertmüller) έγινε γνωστή τη δεκαετία του ‘70 για τις κωμωδίες της που επικεντρώνονται στην αιώνια μάχη των φύλων και σε σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Το 1977 έγινε η πρώτη γυναίκα που έλαβε υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας για την ταινία της «Ο Πασκουαλίνο και οι επτά καλλονές».

Η Αρκάντζελα Φελίτσε Ασούντα Βερτμίλερ φον Έλγκ Σπάνολ φον Μπραουάιχ, όπως ήταν το πλήρες ονοματεπώνυμό της, γεννήθηκε στις 14 Αυγούστου 1928 στη Ρώμη από πατέρα δικηγόρο με αριστοκρατικές ρίζες στη γερμανόφωνη Ελβετία. Ατίθασο κορίτσι στην εφηβεία της, αποβλήθηκε από πολλά καθολικά σχολεία, μέχρις ότου ανακαλύψει την καλλιτεχνική της κλίση και αποφοιτήσει από την Εθνική Ακαδημία Θεάτρου της Ρώμης το 1951. Στη συνέχεια εργάστηκε ως κουκλοπαίκτρια, ηθοποιός, διευθύντρια σκηνής και συγγραφέας.

Μέσω της συζύγου του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Φλώρας Καραμπέλα, με την οποία ήταν συμμαθήτριες, γνώρισε τον Φεντερίκο Φελίνι κι έγινε βοηθός του, στο αριστούργημά του «8 1/2» («Otto e mezzo», 1963).

Την ίδια χρονιά έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε την πρώτη της ταινία με τίτλο «I Basilischi» («Οι Βασιλίσκοι»). Βασικό ρόλο στην ταινία είχε η φίλη της Φλώρα Καραμπέλα, ενώ τη μουσική έγραψε ο Ένιο Μορικόνε. Περίπου αυτή την εποχή έγινε φίλη με τον νεαρό ηθοποιό Τζιανκάρλο Τζιανίνι, ο οποίος πρωταγωνίστησε στις περισσότερες ταινίες της, όπως και η Μαριάντζελα Μελάτο.

Η Λίνα Βερτμίλερ απέκτησε διεθνή φήμη με την πέμπτη της ταινία «Μίμης ο Σιδεράς» («Mimi metallurgico ferito nell’onore», 1972), μία πολιτικοκοινωνική σάτιρα για τη σεξουαλική υποκρισία, τα μεταβαλλόμενα κοινωνικά ήθη, αλλά και τις σχέσεις που ενώνουν τη Μαφία, τα εργατικά συνδικάτα, τους πολιτικούς και την εκκλησία στον ιταλικό Νότο.

Η επόμενη ταινία της «Μια ιστορία έρωτα και αναρχίας» («Film d'amore e d'anarchia», 1973) έχει ως πρωταγωνιστή της έναν αναρχικό που διχάζεται μεταξύ της συμμετοχής του σε μια συνωμοσία για τη δολοφονία του Μπενίτο Μουσολίνι και του έρωτά του για μία πόρνη που του έδωσε καταφύγιο σ’ έναν οίκο ανοχής της Ρώμης.

Ακολούθησε η ταινία «Η κυρία και ο ναύτης» («Travolti da un insolito destino nell'azzurro mare d'agosto», 1974), μια πνευματώδης κωμωδία, στην οποία ένας φτωχός ναύτης εδραιώνει την κυριαρχία του πάνω σε μία αγέρωχη πλούσια γυναίκα, ενώ είναι αποκλεισμένοι σ’ ένα έρημο νησί. Το ριμέικ της ταινίας («Swept Away» ο αγγλικός τίτλος) το 2002 από τον άγγλο σκηνοθέτη Γκάι Ρίτσι με πρωταγωνίστρια την τότε σύζυγό του Μαντόνα και τον Αντριάνο Τζιανίνι (γιο του πρώτου διδάξαντος Τζιανκάρλο Τζιανίνι), σημείωσε παταγώδη καλλιτεχνική και εμπορική αποτυχία.

«Ο Πασκουαλίνο και οι επτά καλλονές» («Pasqualino settebellezze», 1975) θεωρείται από πολλούς κριτικούς η καλύτερη ταινία της. Πρωταγωνιστεί ένας ιταλός δανδής, που πρέπει να προδώσει όλες τις ηθικές αξίες του στην προσπάθειά του να επιβιώσει σ’ ένα ναζιστικό στρατόπεδο θανάτου. Για την ταινία της αυτή, η Βερτμίλερ έγραψε ιστορία με την υποψηφιότητά της για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας, ενώ ήταν υποψήφια και για το Όσκαρ σεναρίου.

Η αναγνώριση του έργου της στις ΗΠΑ, της απέφερε ένα συμβόλαιο με τη Γουόρνερ για τέσσερις ταινίες. Η πρώτη αγγλόφωνη ταινίας της «Μια νύχτα γεμάτη βροχή» («A Night Full of Rain», 1978), με πρωταγωνιστές τον Τζιανκάρλο Τζιανίνι και την Κάντις Μπέργκεν δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία, με αποτέλεσμα η Γουόρνερ να διακόψει το συμβόλαιο με τη Βερτμίλερ.

Τα επόμενα χρόνια η Βερτμίλερ επικεντρώθηκε κυρίως σε θεατρικές σκηνοθεσίες, χωρίς να εγκαταλείψει τον κινηματογράφο. Το 2019 τιμήθηκε με Όσκαρ για το σύνολο του έργου της.

Η Λίνα Βερτμίλερ πέθανε στις 9 Δεκεμβρίου 2021 στη Ρώμη, σε ηλικία 93 ετών. Από το 1965 έως έχρι τον θάνατό του, το 2008, ήταν παντρεμένη με τον σκηνογράφο Ενρίκο Τζομπ, με τον οποίο απέκτησε μία κόρη.