Ζήσιμος Λορεντζάτος

Ο ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας, μεταφραστής και συγγραφέας Ζήσιμος Λορεντζάτος κατέχει περίοπτη θέση στην ελληνική λογοτεχνία, κυρίως για το δοκιμιακό του έργο. Δημοσίευσε μελετήματα και δοκίμια για το Διονύσιο Σολωμό, τον Μακρυγιάννη, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Κωνσταντίνο Καβάφη, τον Γεώργιο Σεφέρη, τον Δημήτρη Πικιώνη, τον Κορνήλιο Καστοριάδη, τον Έζρα Πάουντ, τον Φρίντριχ Χέλντερλιν, την Άννα Αχμάτοβα, τον Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και τον Αλβέρτο Αϊνστάιν.

Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 25 Ιουνίου 1915 και ήταν γιος του Κεφαλλονίτη δημοτικιστή, φιλόλογου και πανεπιστημιακού Παναγή Λορεντζάτου (1871-1941). Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του, παρακολούθησε μαθήματα στη Νομική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1936 με το βιβλίο «Εντγκαρ Αλαν Πόε. Οι εξαιρέσεις. Η φιλοσοφία της συνθέσεως. Η ποιητική αρχή», που περιλάμβανε ένα δικό του δοκίμιο και δύο μεταφράσεις έργων του Πόε. Η πρώτη του ποιητική συλλογή κυκλοφόρησε το 1955 με τίτλο «Μακρά Σύρτις» και ακολούθησε μία ακόμη με τίτλο «Αλφαβητάρι» (1969), που περιέχει 24 χαϊκού.

Μετά τον πόλεμο εργάστηκε στην ελληνική υπηρεσία του BBC στο Λονδίνο, αλλά μόλις ξέσπασε το Κυπριακό απελάθηκε, αρνούμενος να χαρακτηρίσει τους Κύπριους αγωνιστές τρομοκράτες.

Το 1987 τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου για το βιβλίο του «Από την Πίζα στην Αθήνα. Η περίπτωση Πάουντ», αλλά αρνήθηκε να το παραλάβει, έχοντας την πεποίθηση ότι οι συγγραφείς και τα έργα τους ακολουθούν τον δικό τους δρόμο, μακριά από διακρίσεις και βραβεύσεις. Αντί του ιδίου εξέφρασε την επιθυμία το βραβείο να δοθεί σε ένα νέο ποιητή.

Το δοκιμιακό έργο του έχει κυκλοφορήσει σε δύο τόμους από τις εκδόσεις «Δόμος» με τίτλο «Μελέτες» (1994).

Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος πέθανε στην Αθήνα στις 3 Φεβρουαρίου 2004, σε ηλικία 88 ετών.

Κρίσεις για το έργο του

Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος, νηφάλιος και στοχαστικός, καλλιέργησε περισσότερο το καθαυτό δοκίμιο και την συνθετικότερη επισκόπηση, προβάλλοντας ιδέες αρκετά πρωτότυπες, κάποτε και ιδιόρρυθμες, αντλημένες από το πλατύτατο πεδίο των αναγνώσεών του και από μια εσωστρεφή και θρησκευόμενη διάθεση.

Όπως έχει παρατηρηθεί ο Λορεντζάτος αποτελεί την πιο ευτυχισμένη περίπτωση σεφερογενούς δοκιμιογράφου. Ζώντας εδώ και χρόνια μακριά από την τύρβη της λογοτεχνικής αγοράς, δημιουργεί σταδιακώς, ένα πολύ αξιοπρόσεχτο, δοκιμιακής υφής έργο, παρά τις αντιρρήσεις που έχει προκαλέσει η παραγωγή του ως “αιρετική”. Η ευρυμάθειά του συμβαδίζει με την ασκητική προσήλωση στην πνευματική δημιουργία, καθώς και με υποδειγματικό ήθος.

Ο Ζήσιμος επαληθεύει πέρα για πέρα την αξιωματική εκείνη ρήση που ορίζει την κουλτούρα ως αυτό που σου μένει όταν έχεις ξεχάσει όλα όσα έχεις διαβάσει. Δεν είναι ούτε τέρας γνώσεων ούτε τέρας μνήμης. Είναι κάτι πολύ παραπάνω: είναι τέρας κατασταλάγματος.