Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων

Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 4 Δεκεμβρίου 2000 και τιμάται κάθε χρόνο στις 20 Ιουνίου, με αφορμή την υπογραφή της Σύμβασης της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων το 1951.

Η σύμβαση αυτή προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τη σύσταση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, η οποία ήταν επιφορτισμένη να βοηθήσει στη μετεγκατάσταση των 1,2 εκατομμυρίων Ευρωπαίων που είχαν μείνει άστεγοι εξαιτίας του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Στα 54 χρόνια της ύπαρξής της, η Ύπατη Αρμοστεία έχει βοηθήσει πάνω από 50 εκατομμύρια ανθρώπους και για τις προσπάθειές της αυτές έχει τιμηθεί δύο φορές με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι πρόσφυγες είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επιστρέψουν στις χώρες τους, εξαιτίας βάσιμου φόβου δίωξης, με βάση τη φυλή, το θρήσκευμα, τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, την εθνικότητά τους ή τη συμμετοχή τους σε μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα.

Σήμερα, η Ύπατη Αρμοστεία είναι ένας από τους κυριότερους ανθρωπιστικούς οργανισμούς στον κόσμο. Τα περισσότερα από 5.000 στελέχη της, πολλά από τα οποία αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρούς κινδύνους κατά της προσωπικής τους ασφάλειας, βοηθούν πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους που συγκεντρώνουν την ιδιότητα του πρόσφυγα.

Ο αριθμός των ανθρώπων που διαφεύγουν από τον πόλεμο, τις διώξεις και τις συγκρούσεις έφτασε σχεδόν τα 80 εκατομμύρια το 2019. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό που έχει δει ποτέ η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) στα 70 περίπου χρόνια λειτουργίας της.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπολογίζει ότι ένας άνθρωπος στους εκατό έχει ξεριζωθεί από το σπίτι του, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του οργανισμού. Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων 2020 έχει ως σύνθημα «Κάθε κίνηση μετράει» και τιμάει τη δύναμη και το κουράγιο εκατομμυρίων συνανθρώπων μας.

Η Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις» της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (2021)

Παρά την πανδημία, ο αριθμός των ανθρώπων που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους το 2020 εξαιτίας των πολέμων, της βίας, των διώξεων και των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων άγγιξε τα 82,4 εκατομμύρια, αριθμός αυξημένος κατά 4% σε σχέση με το 2019. Αυτό καταδεικνύει η ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες «Παγκόσμιες Τάσεις», που δημοσιεύεται ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων.

Πρόκειται για την ένατη στη σειρά χρονιά που σημειώνεται αύξηση του φαινομένου του βίαιου εκτοπισμού παγκοσμίως. Σήμερα, το 1% της ανθρωπότητας έχει εκτοπιστεί, ενώ έχει διπλασιαστεί ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν αναγκαστεί να αφήσουν τα σπίτια τους σε σύγκριση με το 2011, όταν έφταναν στο σύνολο σχεδόν τα 40 εκατομμύρια.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, στο τέλος του 2020, 48 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους (αριθμός αυξημένος κατά περισσότερο από 2,3 εκατομμύρια), ενώ 4,1 εκατομμύρια ήταν αιτούντες άσυλο. Οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες ήταν 5,7 εκατομμύρια και οι Βενεζουελάνοι 3,9 εκατομμύρια. Το 42% των εκτοπισμένων ήταν παιδιά κάτω των 18 ετών, ενώ εκτιμήσεις της Ύπατης Αρμοστείας δείχνουν ότι σχεδόν ένα εκατομμύριο παιδιά γεννήθηκαν ως πρόσφυγες από το 2018 ως το 2020.

Περισσότεροι από τα δύο τρίτα του συνόλου των ανθρώπων που εκτοπίστηκαν (68%) προέρχονται από μόλις πέντε χώρες: τη Συρία (6,7 εκατομμύρια), τη Βενεζουέλα (4 εκατομμύρια), το Αφγανιστάν (2,6 εκατομμύρια), το Νότιο Σουδάν (2,2 εκατομμύρια) και τη Μυανμάρ (1,1 εκατομμύρια). Το 73% των προσφύγων παγκοσμίως διαμένουν σε γειτονικές με τις πατρίδες τους χώρες.

Στην έκθεση σημειώνεται επίσης ότι στο απόγειο της πανδημίας το 2020 περισσότερες από 160 χώρες έκλεισαν τα σύνορά τους, με 99 κράτη να μην κάνουν καμία εξαίρεση για όσους αναζητούσαν προστασία. Για έβδομη συνεχή χρονιά η Τουρκία φιλοξενεί το μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό παγκοσμίως (3,7 εκατομμύρια πρόσφυγες), ενώ ακολουθούν η Κολομβία (1,7 εκατομμύρια), το Πακιστάν (1,4 εκατομμύρια), η Ουγκάντα (1,4 εκατομμύρια) και η Γερμανία (1,2 εκατομμύρια).

Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις δέκα χώρες που κατέγραψαν το μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων ασύλου (37.800), μετά τις ΗΠΑ (250.800), τη Γερμανία (102.600), την Ισπανία (88.800), τη Γαλλία (87.700), το Περού (52.600) και το Μεξικό (41.200). Επίσης, καταγράφεται ως μία από τις χώρες, μαζί με τη Γερμανία, που κατάφεραν το 2020 να μειώσουν τις εκκρεμείς αιτήσεις ασύλου (backlog).

Περίπου 3,2 εσωτερικά εκτοπισμένοι και μόλις 251.000 πρόσφυγες επέστρεψαν στα σπίτια τους, μείωση της τάξης του 40% και του 21% αντίστοιχα σε σύγκριση με το 2019. Επίσης, δραματική πτώση σημείωσε η επανεγκατάσταση προσφύγων σε τρίτες χώρες, καθώς μόλις 34.400 πρόσφυγες επανεγκαταστάθηκαν και αυτό αποτελεί το χαμηλότερο αριθμό των τελευταίων είκοσι ετών και σύμφωνα με το διεθνή οργανισμό αποτελεί συνέπεια του μειωμένου αριθμού θέσεων επανεγκατάστασης και του κορονοϊού.

Η Ύπατη Αρμοστεία απευθύνει έκκληση στους παγκόσμιους ηγέτες να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη ειρήνης, σταθερότητας και συνεργασίας, ώστε να σταματήσει και να αρχίσει να αντιστρέφεται η αυξητική τάση που παρατηρείται τα τελευταία δέκα χρόνια στον εκτοπισμό λόγω βίας και διώξεων.