Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Η Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Day) γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Δεκεμβρίου, σε ανάμνηση της υπογραφής της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 10 Δεκεμβρίου 1948. Όραμα των εμπνευστών της, ένας κόσμος με δικαιώματα και ελευθερίες χωρίς διακρίσεις.

Οι πρώτες διακηρύξεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η έννοια «ανθρώπινα δικαιώματα», απόρροια πολυδιάστατης φιλοσοφικής, πολιτικής και κοινωνικής εξέλιξης, διαμορφώθηκε στην Δυτική Ευρώπη κατά τον 17ο αιώνα και καθιερώθηκε μέσα από εθνικές και διεθνείς διακηρύξεις. Αφετηρία ήταν η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Bill of Rights) του 1689, όταν το αγγλικό κοινοβούλιο τερμάτισε την ελέω θεού βασιλεία και καθιέρωσε την ελεύθερη εκλογή των μελών του. Με το συνταγματικό αυτό κείμενο διακηρύχθηκε η ανωτερότητα του νόμου έναντι του βασιλιά και περιορίσθηκαν τα βασιλικά προνόμια.

Ακολούθησαν η Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας της 4ης Ιουλίου 1776 και οι Διακηρύξεις των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη της Γαλλικής Επανάστασης (1789 και 1793).Τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα προστάτευαν και τα πρώτα Συντάγματα των επαναστατημένων Ελλήνων. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση ο Λένιν συνέταξε την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Εργαζομένων και του Εκμεταλλευόμενου Λαού, που δημοσιεύτηκε στις 16 Ιανουαρίου 1918. Σε αυτήν δεν γινόταν αναφορά στα ατομικά και θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, που υποχωρούν υπέρ του κοινωνικού συνόλου και των συλλογικών δικαιωμάτων.

Η διεθνοποίηση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η διεθνοποίηση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ήταν αποτέλεσμα των συνεπειών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της αποφασιστικότητας της διεθνούς κοινότητας να μην ξανασυμβούν ποτέ στο μέλλον οι αγριότητες και η κτηνωδία που προκάλεσε ο φονικός αυτός πόλεμος με τα 60 εκατομύρια νεκρούς. Αφετηρία για την πορεία αυτή αποτέλεσε ο Χάρτης του Ατλαντικού, που υπέγραψαν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ και ο Άγγλος πρωθυπουργός Γουίνστον Τσόρτσιλ στις 14 Αυγούστου 1941. Στο κείμενο αυτό, που αποτελούσε επίσης διατύπωση των σκοπών του πολέμου και των θεμελίων της μεταπολεμικής ειρήνης, διακηρυσσόταν ότι, «μετά την οριστική καταστροφή τής ναζιστικής τυραννίας, ελπίζουν να δουν να εγκαθιδρύεται μια ειρήνη που θα επιτρέψει σε όλα τα έθνη να διαβιούν με ασφάλεια στο εσωτερικό των συνόρων τους και θα εξασφαλίσει σε όλους τους ανθρώπους των χωρών τη δυνατότητα ύπαρξης μακριά από τον φόβο και την ανάγκη».

Λίγους μήνες αργότερα, την 1η Ιανουαρίου 1942, με τη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών της Ουάσινγκτον, οι αντιπρόσωποι 26 χωρών που ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τις δυνάμεις τού Άξονα εξέφρασαν την πεποίθησή τους ότι «μια ολοκληρωτική νίκη επί των εχθρών είναι ουσιώδης για την προάσπιση της ζωής, της ελευθερίας, καθώς και τη διατήρηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης στις χώρες τους».

Οι αντιλήψεις που είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται για τη διεθνή προστασία
των δικαιωμάτων του ανθρώπου επαναβεβαιώθηκαν με τη Διακήρυξη τής Τεχεράνης της 2ας Δεκεμβρίου 1943, στην οποία αναφερόταν ότι ο πόλεμος στοχεύει στην «κατάργηση της τυραννίας και της δουλείας, της καταπίεσης και της μισαλλοδοξίας και διαγραφόταν η ελπίδα ότι στο μέλλον «όλοι οι λαοί τής γης θα μπορούν να ζουν ελεύθεροι, μακριά από την τυραννία, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες επιθυμίες τους και τη συνείδησή τους».

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η Διακήρυξη που εγκρίθηκε τον Μάιο του 1944 από τη Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας στη σύνοδο της Φιλαδέλφειας. Με τη Διακήρυξη αυτή 41 κράτη διαβεβαίωσαν ότι «δεν μπορεί να υπάρξει διαρκής ειρήνη παρά μόνο αν είναι θεμελιωμένη στην κοινωνική δικαιοσύνη» και διακήρυξαν ότι «όλοι οι άνθρωποι χωρίς διάκριση φυλής, πίστης, φύλου έχουν το δικαίωμα να συνεχίσουν την υλική τους πρόοδο και την πνευματική τους ανάπτυξη μέσα στην ελευθερία, την αξιοπρέπεια, την οικονομική εξασφάλιση και στις ίσες ευκαιρίες».

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι έργο της Επιτροπής Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου που συστάθηκε το 1947 από το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο του ΟΗΕ. Επικεφαλής της Επιτροπής ήταν η Έλινορ Ρούσβελτ, χήρα του προέδρου των ΗΠΑ Φραγκλίνου Ρούζβελτ, την οποία είχε διορίσει ο διάδοχός του Χάρι Τρούμαν. Το τελικό κείμενο της διακήρυξης ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από δύο χρόνια.

Στις 10 Δεκεμβρίου 1948 η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που αποτελείται από το Προοίμιο και 30 άρθρα, υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, που συνήλθε στο Παρίσι με ψήφους 48 υπέρ, 0 κατά και 8 αποχές (όλο το σοβιετικό μπλοκ κρατών, η Νότια Αφρική και η Σαουδική Αραβία). Είναι σημαντικό ότι καμία από τις χώρες που αντιπροσωπεύονταν στην Γενική Συνέλευση δεν ψήφισε ενάντια στη Διακήρυξη και ότι ακόμη και αυτές που απείχαν από την τελική ψηφοφορία, είχαν συμμετάσχει και συνεργαστεί στις ενδιάμεσες διαδικασίες σύνταξης. Σε μια εποχή όπου κόσμος είχε χωριστεί στο Δυτικό και Ανατολικό μπλοκ, το να βρεθεί ένας κοινός τόπος επί της ουσίας του κειμένου αποδεικνύει ότι ήταν ένα τεράστιο επίτευγμα.

Το σύνολο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που περιέχονται στην Οικουμενική Διακήρυξη αποτελεί το μέτρο με το οποίο κρίνεται η γενική έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η εφαρμογή τους σε χώρες και μεμονωμένες περιπτώσεις.Πολλές χώρες έχουν ενσωματώσει άρθρα της Διακήρυξης στα Συντάγματά τους και στη νομοθεσία τους. Η Οικουμενική Διακήρυξη δεν έχει νομική ισχύ, ούτε τη μορφή διεθνούς σύμβασης που επικυρώνεται από τα κράτη. Είναι μια εξαγγελία αρχών. Η συμμετοχή ενός κράτους στον ΟΗΕ συχνά θεωρείται ως σιωπηρή αποδοχή των αρχών της Διακήρυξης.

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (κείμενο)

Προοίμιο

Επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της
ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων
τους αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον
κόσμο.
Επειδή η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου
οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση,
και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και
να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως
η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου.
Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα
από ένα καθεστώς δικαίου, ώστε ο άνθρωπος να μην αναγκάζεται να
προσφεύγει, ως έσχατο καταφύγιο, στην εξέγερση κατά της τυραννίας και της
καταπίεσης.
Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων
ανάμεσα στα έθνη.
Επειδή, με τον καταστατικό Χάρτη, οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών διακήρυξαν και
πάλι την πίστη τους στα θεμελιακά δικαιώματα του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια
και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην ισότητα δικαιωμάτων
ανδρών και γυναικών, και διακήρυξαν πως είναι αποφασισμένοι να συντελέσουν
στην κοινωνική πρόοδο και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής στα
πλαίσια μιας ευρύτερης ελευθερίας.
Επειδή τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν, σε
συνεργασία με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, τον αποτελεσματικό
σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιακών ελευθεριών σε όλο
τον κόσμο.
Επειδή η ταυτότητα αντιλήψεων ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτές
έχει εξαιρετική σημασία για να εκπληρωθεί πέρα ως πέρα αυτή η υποχρέωση,

Η Γενική Συνέλευση

Διακηρύσσει ότι η παρούσα Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι
λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη
Διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την
παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και
των ελευθεριών αυτών, και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή
μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους, τόσο ανάμεσα στους
λαούς των ίδιων των κρατών μελών όσο και ανάμεσα στους πληθυσμούς χωρών
που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.

Άρθρο 1 - Ελευθερία και Ισότητα στα Δικαιώματα

Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα
δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να
συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.

Άρθρο 2 - Το δικαίωμα για δίκαιη και ίση μεταχείριση

Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επικαλείται όλα τα δικαιώματα και όλες τις
ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη, χωρίς καμία απολύτως
διάκριση, ειδικότερα ως προς τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τις
θρησκείες, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή
κοινωνική καταγωγή, την περιουσία, τη γέννηση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση.
Δεν θα μπορεί ακόμα να γίνεται καμία διάκριση εξαιτίας του πολιτικού, νομικού ή
διεθνούς καθεστώτος της χώρας από την οποία προέρχεται κανείς, είτε πρόκειται
για χώρα ή εδαφική περιοχή ανεξάρτητη, υπό κηδεμονία ή υπεξουσία, ή που
βρίσκεται υπό οποιονδήποτε άλλον περιορισμό κυριαρχίας.

Άρθρο 3 - Το δικαίωμα στην ζωή

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του
ασφάλεια.

Άρθρο 4 - Απαγόρευση της δουλείας

Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. Η
δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται.

Άρθρο 5 - Η απαγόρευση των βασανιστηρίων

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ούτε σε ποινή ή
μεταχείριση σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική.

Άρθρο 6 - Το δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής προσωπικότητας
Καθένας, όπου και αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής του
προσωπικότητας.

Άρθρο 7 - Το δικαίωμα της ισότητας απέναντι στο νόμο

Όλοι είναι ίσοι απέναντι στον νόμο και έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία του
νόμου, χωρίς καμία απολύτως διάκριση. Όλοι έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία
από κάθε διάκριση που θα παραβίαζε την παρούσα Διακήρυξη και από κάθε
πρόκληση για μια τέτοια δυσμενή διάκριση.

Άρθρο 8 - Το δικαίωμα της νομικής προστασίας

Καθένας έχει δικαίωμα να ασκεί αποτελεσματικά ένδικα μέσα στα αρμόδια εθνικά
δικαστήρια κατά των πράξεων που παραβιάζουν τα θεμελιακά δικαιώματα τα
οποία του αναγνωρίζουν το Σύνταγμα και ο νόμος.

Άρθρο 9 - Το δικαίωμα στην προσωπική ασφάλεια

Κανείς δεν μπορεί να συλλαμβάνεται, να κρατείται ή να εξορίζεται αυθαίρετα.

Άρθρο 10 - Το δικαίωμα για δίκαιη δίκη

Καθένας έχει δικαίωμα, με πλήρη ισότητα, να εκδικάζεται η υπόθεσή του δίκαια
και δημόσια, από δικαστήριο ανεξάρτητο και αμερόληπτο, που θα αποφασίσει
είτε για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του είτε, σε περίπτωση ποινικής
διαδικασίας, για το βάσιμο της κατηγορίας που στρέφεται εναντίον του.

Άρθρο 11 - Η εξασφάλιση αμερόληπτης δικαστικής κρίσης

1. Κάθε κατηγορούμενος για ποινικό αδίκημα πρέπει να θεωρείται αθώος,
ωσότου διαπιστωθεί η ενοχή του σύμφωνα με τον νόμο, σε ποινική δίκη,
κατά την οποία θα του έχουν εξασφαλιστεί όλες οι απαραίτητες για την
υπεράσπισή του εγγυήσεις.
2. Κανείς δεν θα καταδικάζεται για πράξεις ή παραλείψεις που, κατά τον
χρόνο που τελέστηκαν, δεν συνιστούσαν αξιόποινο αδίκημα κατά το
εσωτερικό ή το διεθνές δίκαιο. Επίσης, δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη
από εκείνη που ίσχυε κατά τον χρόνο που τελέστηκε η αξιόποινη πράξη.

Άρθρο 12 - Το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή,
την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής
και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι
από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους.

Άρθρο 13 - Το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης και εγκατάστασης

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα και να εκλέγει τον τόπο
της διαμονής του στο εσωτερικό ενός κράτους.
2. Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και
τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν.

Άρθρο 14 - Το δικαίωμα του πολιτικού ασύλου

1. Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του
παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες.
2. Το δικαίωμα αυτό δεν μπορεί κανείς να το επικαλεστεί, σε περίπτωση
δίωξης για πραγματικό αδίκημα του κοινού ποινικού δικαίου ή για ενέργειες
αντίθετες προς τους σκοπούς και τις αρχές του ΟΗΕ.

Άρθρο 15 - Το δικαίωμα της ιθαγένειας

1. Καθένας έχει το δικαίωμα μιας ιθαγένειας.
2. Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιθαγένειά του ούτε το
δικαίωμα να αλλάξει ιθαγένεια.

Άρθρο 16 - Το δικαίωμα του γάμου

1. Από τη στιγμή που θα φθάσουν σε ηλικία γάμου, ο άνδρας και η γυναίκα,
χωρίς κανένα περιορισμό εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας ή της
θρησκείας, έχουν το δικαίωμα να παντρεύονται και να ιδρύουν οικογένεια.
Και οι δύο έχουν ίσα δικαιώματα ως προς τον γάμο, κατά τη διάρκεια του
γάμου και κατά τη διάλυσή του.
2. Γάμος δεν μπορεί να συναφθεί παρά μόνο με ελεύθερη και πλήρη
συναίνεση των μελλονύμφων.
3. Η οικογένεια είναι το φυσικό και το βασικό στοιχείο της κοινωνίας και έχει
το δικαίωμα προστασίας από την κοινωνία και το κράτος.

Άρθρο 17 - Το δικαίωμα της ιδιοκτησίας

1. Κάθε άτομο, μόνο του ή με άλλους μαζί, έχει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.
2. Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιδιοκτησία του.

Άρθρο 18 – Η ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας

Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της
θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή της
θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη
θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους,
δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και με την τέλεση
θρησκευτικών τελετών.

Άρθρο 19 - Το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης

Καθένας έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης, που
σημαίνει το δικαίωμα να μην υφίσταται δυσμενείς συνέπειες για τις γνώμες του,
και το δικαίωμα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες, με
οποιοδήποτε μέσο έκφρασης, και από όλο τον κόσμο.

Άρθρο 20 - Το δικαίωμα των ειρηνικών συγκεντρώσεων και του συνεταιρισμού

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συνέρχεται και να συνεταιρίζεται ελεύθερα και
για ειρηνικούς σκοπούς.
2. Κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί να συμμετέχει σε ορισμένο σωματείο.

Άρθρο 21 - Το δικαίωμα της συμμετοχής στα δημόσια πράγματα

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στη διακυβέρνηση της χώρας του,
άμεσα ή έμμεσα, με αντιπροσώπους ελεύθερα εκλεγμένους.
2. Καθένας έχει το δικαίωμα να γίνεται δεκτός, υπό ίσους όρους, στις
δημόσιες υπηρεσίες της χώρας του.
3. Η λαϊκή θέληση είναι το θεμέλιο της κρατικής εξουσίας. Η θέληση αυτή
πρέπει να εκφράζεται με τίμιες εκλογές, οι οποίες πρέπει να διεξάγονται
περιοδικά, με καθολική, ίση και μυστική ψηφοφορία, ή με αντίστοιχη
διαδικασία που να εξασφαλίζει την ελευθερία της εκλογής.

Άρθρο 22 - Το δικαίωμα για κοινωνική ασφάλιση

Κάθε άτομο, ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, έχει δικαίωμα κοινωνικής
προστασίας. Η κοινωνία, με την εθνική πρωτοβουλία και τη διεθνή συνεργασία,
ανάλογα πάντα με την οργάνωση και τις οικονομικές δυνατότητες κάθε κράτους,
έχει χρέος να του εξασφαλίσει την ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και
πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την
ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Άρθρο 23 - Το δικαίωμα στην εργασία

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το
επάγγελμά του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και
να προστατεύεται από την ανεργία.
2. Όλοι, χωρίς καμία διάκριση, έχουν το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση
εργασία.
3. Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που
να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην
ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αμοιβή της εργασίας, αν υπάρχει, πρέπει να
συμπληρώνεται με άλλα μέσα κοινωνικής προστασίας.
4. Καθένας έχει το δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να
συμμετέχει σε συνδικάτα για την προάσπιση των συμφερόντων του.

Άρθρο 24 - Το δικαίωμα στην ανάπαυση

Καθένας έχει το δικαίωμα στην ανάπαυση, σε ελεύθερο χρόνο, και ιδιαίτερα, σε
λογικό περιορισμό του χρόνου εργασίας και σε περιοδικές άδειες με πλήρεις
αποδοχές.

Άρθρο 25 - Το δικαίωμα για επαρκές βιωτικό επίπεδο

1. Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον
ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή,
ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες
κοινωνικές υπηρεσίες. Έχει ακόμα δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία,
την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για
όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του,
εξαιτίας περιστάσεων ανεξαρτήτων της θέλησης του.
2. Η μητρότητα και η παιδική ηλικία έχουν δικαίωμα ειδικής μέριμνας και
περίθαλψης. Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα,
απολαμβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία.

Άρθρο 26 - Το δικαίωμα στην εκπαίδευση

1. Καθένας έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση. Η εκπαίδευση πρέπει να
παρέχεται δωρεάν, τουλάχιστον στη στοιχειώδη και βασική βαθμίδα της. Η
στοιχειώδης εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Η τεχνική και επαγγελματική
εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζεται για όλους. Η πρόσβαση στην
ανώτατη παιδεία πρέπει να είναι ανοικτή σε όλους, υπό ίσους όρους,
ανάλογα με τις ικανότητες τους.
2. Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της
ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασμού των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιακών ελευθεριών. Πρέπει να
προάγει την κατανόηση, την ανεκτικότητα και τη φιλία ανάμεσα σε όλα τα
έθνη και σε όλες τις φυλές και τις θρησκευτικές ομάδες, και να ευνοεί την
ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των Ηνωμένων Εθνών για τη διατήρηση
της ειρήνης.
3. Οι γονείς έχουν, κατά προτεραιότητα, το δικαίωμα να επιλέγουν το είδος
της παιδείας που θα δοθεί στα παιδιά τους.

Άρθρο 27 - Το δικαίωμα στον πολιτισμό

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει ελεύθερα στην πνευματική ζωή
της κοινότητας, να χαίρεται τις καλές τέχνες και να μετέχει στην
επιστημονική πρόοδο και στα αγαθά της.
2. Καθένας έχει το δικαίωμα να προστατεύονται τα ηθικά και υλικά
συμφέροντά του που απορρέουν από κάθε είδους επιστημονική,
λογοτεχνική ή καλλιτεχνική παραγωγή του.

Άρθρο 28 - Το δικαίωμα της προστασίας των δικαιωμάτων

Καθένας έχει το δικαίωμα να επικρατεί μια κοινωνική και διεθνής τάξη, μέσα στην
οποία τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη
να μπορούν να πραγματώνονται σε όλη τους την έκταση.

Άρθρο 29 - Καθήκοντα προς την κοινότητα και σεβασμός των δικαιωμάτων

1. Το άτομο έχει καθήκοντα απέναντι στην κοινότητα, μέσα στα πλαίσια της
οποίας και μόνο είναι δυνατή η ελεύθερη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της
προσωπικότητάς του.
2. Στην άσκηση των δικαιωμάτων του και στην απόλαυση των ελευθεριών
του κανείς δεν υπόκειται παρά μόνο στους περιορισμούς που ορίζονται
από τους νόμους, με αποκλειστικό σκοπό να εξασφαλίζεται η αναγνώριση
και ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, και να
ικανοποιούνται οι δίκαιες απαιτήσεις της ηθικής, της δημόσιας τάξης και
του γενικού καλού, σε μια δημοκρατική κοινωνία.
3. Τα δικαιώματα αυτά και οι ελευθερίες δεν μπορούν, σε καμία περίπτωση,
να ασκούνται αντίθετα προς τους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων
Εθνών.

Άρθρο 30 - Επαγρύπνηση για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων

Καμιά διάταξη της παρούσας Διακήρυξης δεν μπορεί να ερμηνευθεί ότι παρέχει
σε ένα κράτος, σε μια ομάδα ή σε ένα άτομο οποιοδήποτε δικαίωμα να επιδίδεται
σε ενέργειες ή να εκτελεί πράξεις που αποβλέπουν στην άρνηση των
δικαιωμάτων και των ελευθεριών που εξαγγέλλονται σε αυτήν.