Μίνως Βολανάκης: Ένας κορυφαίος σκηνοθέτης και ο εμπνευστής του Θεάτρου Πέτρας

Ο Μίνως Βολανάκης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους έλληνες σκηνοθέτες του θεάτρου. Διακρίθηκε επίσης και ως μεταφραστής θεατρικών έργων, κυρίως από την αγγλική γλώσσα.

Ο Μίνως Βολανάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1925. Σπούδασε θέατρο στη δραματική σχολή του Γιαννούλη Σαραντίδη και στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου πρωτοασχολήθηκε με τη μετάφραση θεατρικών έργων για τους θιάσους της Κατερίνας (Ανδρεάδη) και του Καρόλου Κουν. Για το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν μετέφρασε πολλά έργα του αμερικανικού δραματολογίου.

Το 1954, με υποτροφία του Βρετανικού Συμβουλίου, εγκαταστάθηκε στην Αγγλία και ειδικεύτηκε στη σκηνοθεσία. Ανέβασε πολλά έργα του αρχαίου κλασικού θεάτρου, του ευρωπαϊκού και του σύγχρονου στη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ, σε πανεπιστήμια και σε ιδιωτικά θέατρα.

Στην Ελλάδα σκηνοθέτησε για πρώτη φορά τη δεκαετία το 1960, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας (ΚΘΒΕ), έργα των Γεωργίου Θεοτοκά («Το παιγνίδι της τρέλας και της φρονιμάδας»), Μπέρτολτ Μπρεχτ («Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν»), Ερρίκου Ίψεν («Ο εχθρός του λαού») και στο Φεστιβάλ Αθηνών την «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη.

Η πιο αξιοσημείωτη συνεισφορά του σ’ αυτήν την περίοδο είναι η πρώτη παράσταση του έργου του Σάμιουελ Μπέκετ «Περιμένοντας τον Γκοντό», την οποία σκηνοθέτησε με πρωταγωνιστές τον Αλέκο Πέτσο (Εστραγκόν) και Νικήτα Τσακίρογλου (Βλαδίμηρος).

Ο Μίνως Βολανάκης συνεργάστηκε και με θιάσους του ελευθέρου θεάτρου (Βεργή, Λαμπέτη, Κούρκουλου), σκηνοθετώντας έργα των Μπρεχτ, Ζενέ, Τσέχοφ, Πίντερ και Ανούιγ.

Μίνως Βολανάκης: Ο σκηνοθέτης που ανακάλυψε τον Σον Κόνερι

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας επανέκαμψε στο Λονδίνο, διδάσκοντας και σκηνοθετώντας. Συνεργάστηκε με σπουδαίους ηθοποιούς όπως η Βανέσα Ρεντγκρέιβ και η Γκλέντα Τζάκσον, ενώ ήταν αυτός που ανακάλυψε τον Σον Κόνερι, προτού γίνει πασίγνωστος ως Τζέιμς Μποντ.

Διετέλεσε γενικός διευθυντής του ΚΘΒΕ σε δύο περιόδους (1975-1977, 1986-1989) και συνέδεσε το όνομά του με μια καλλιτεχνική προσφορά υψηλού επιπέδου. Από τις παραστάσεις του ξεχωρίζουν η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή με την Άννα Συνοδινού (1975), η «Μήδεια» του Ευριπίδη με τη Μελίνα Μερκούρη (1976), «Ο Πούντιλα και ο δούλος του Μάτι» του Μπρεχτ με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ (1976) και «Και ο Ρόζενγκραντς και ο Γκίλντενστερν νεκροί άρχοντά μου» του Τομ Στόπαρντ με τους Βλαδίμηρο Κυριακίδη και Γιώργο Κιμούλη (1988).

Παρουσίασε πρώτος στην Ελλάδα τον μετέπειτα νομπελίστα Ελία Κανέτι με το έργο του «Οι Αριθμημένοι» (1975). Συνεργάστηκε και με την Εθνική Λυρική, σκηνοθετώντας τις παραστάσεις «Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόνι του Κουρτ Βάιλ (1977) και «Η στέψη της Ποππαίας» του Κλαούντιο Μοντεβέρντι (1978).

Η δημιουργία του Θεάτρου Πέτρας

Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο Μίνως Βολανάκης οραματίστηκε ένα θέατρο μέσα στα νταμάρια. «Οι χώροι αυτοί είναι πέτρα, είναι δηλαδή ό,τι καθαρότερο έχει η Ελλάδα», είχε πει. Ο χώρος ήταν ένα λατομείο στους πρόποδες του Ποικίλου όρους, που λειτουργούσε ακόμη. Μαζί με τον Γιάννη Βόγλη μελέτησαν καλά την ακουστική του και όταν το λατομείο έκλεισε, το όνειρο του μεγάλου σκηνοθέτη πήρε σάρκα και οστά, καθώς βρήκε γερό σύμμαχο τον τότε δήμαρχο Πετρούπολης Νίκο Παξιμαδά, κυρίως όμως βρήκε ένθερμο υποστηρικτή την τότε υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη.

«Προχώρα το, είμαι μαζί σου», είπε στον Βολανάκη κι έτσι το 1983 το πρώην λατομείο «Αίμος», αντί να γίνει χωματερή όπως προοριζόταν, έγινε θέατρο. Το Θέατρο Πέτρας και μαζί το Φεστιβάλ που φιλοξενεί από τότε μέχρι σήμερα συνέβαλε στην αποκέντρωση του θεάτρου, της μουσικής και του χορού τους θερινούς μήνες στην Αθήνα, μαζί με άλλα δύο ανάλογα θέατρα στον Βύρωνα και τη Νίκαια.

Το 1982 σκηνοθέτησε στο Εθνικό Θέατρο τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή στα Επιδαύρια. Η παράσταση αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στα Ευρωπάλια (Europalia) και στις πολιτιστικές εκδηλώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του Λος Άντζελες το 1984.

Ο Βολανάκης, εκτός από τις σκηνοθεσίες του που διακρίνονται για τη βαθιά γνώση των κειμένων, την αξιοθαύμαστη διεύθυνση ηθοποιών και την αναζήτηση της ουσίας, ευδοκίμησε και ως έξοχος μεταφραστής, ιδίως από την αγγλική γλώσσα, και για τις ενδιαφέρουσες προτάσεις του στη μετάφραση αρχαίας κωμωδίας και τραγωδίας.

Ο Μίνως Βολανάκης πέθανε επί των επάλξεων της θεατρικής τέχνης, το βράδυ της 15ης Νοεμβρίου 1999, ενώ βρισκόταν στο θέατρο «Ακροπόλ» για τις πρόβες της παράστασης «Εγώ η Λασκαρίνα», στην οποία πρωταγωνιστούσε η Μιμή Ντενίση. Ο θάνατoς του σπουδαίου σκηνοθέτη οφειλόταν σε έμφραγμα του μυοκαρδίου.