Πέτρος Θέμελης: Ο αρχαιολόγος που έφερε στο φως την Αρχαία Μεσσήνη

Ο Πέτρος Θέμελης θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους έλληνες αρχαιολόγους. Είναι ο άνθρωπος που ανέδειξε τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μεσσήνης ως πρότυπο ανασκαφικών εργασιών, αναστήλωσης και συντήρησης.

Με καταγωγή από τη Σάμο και την Ικαρία, ο Πέτρος Θέμελης γεννήθηκε το 1936 στη Θεσσαλονίκη και ήταν γιος του ποιητή και φιλόλογου Γιώργου Θέμελη (1900-1976) και αδελφός του βιολονίστα, συνθέτη και διευθυντή του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης Δημητρίου Θέμελη (1931-2017).

Ολοκλήρωσε τις βασικές σπουδές του στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έλαβε πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διδακτορικό δίπλωμα από το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Mονάχου. Διετέλεσε επιστημονικός βοηθός στην Αρχαιολογική Υπηρεσία του νομού Θεσσαλονίκης και συμμετείχε σε ανασκαφές στο Στρατώνι Χαλκιδικής, την Πέλλα και τη Bεργίνα.

Από το 1963 έως το 1980 υπηρέτησε ως επιμελητής και έφορος Αρχαιοτήτων Hλείας – Mεσσηνίας, Aττικής – Eύβοιας, Φωκίδας – Λοκρίδας και Aιτωλοακαρνανίας. Κατά την τριετία 1977-1980 ήταν διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου των Δελφών. Από το 1980 ως το 1984 διατέλεσε προϊστάμενος της εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας.

Από το 1984 ως το 2003 δίδαξε ως καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, ενώ διετέλεσε αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνών του ίδιου πανεπιστημίου. Από το 1985 ως το 2003 διηύθυνε την πανεπιστημιακή ανασκαφή στον Τομέα I της αρχαίας Eλεύθερνας.

Από το 1986 έως τον θάνατό του διηύθυνε το ανασκαφικό και αναστηλωτικό έργο στην αρχαία Μεσσήνη, για το οποίο τιμήθηκε με το ευρωπαϊκό βραβείο Europa Nostra το 2006 στη Μαδρίτη και το 2011 στο Άμστερνταμ.

Είχε δημοσιεύσει δέκα μονογραφίες, διακόσιες πενήντα επιστημονικές μελέτες, βιβλιοκρισίες, αρχαιολογικούς οδηγούς, εκθέσεις ανασκαφών, προλόγους εκδόσεων, άρθρα σε εγκυκλοπαίδειες, μεταφράσεις, ενώ επιφυλλίδες του δημοσιεύονταν τακτικά στον ημερήσιο αθηναϊκό και μεσσηνιακό Τύπο.

Ήταν επίτιμος δημότης Μεσσήνης, Ανδρούσας και Καλαμάτας, ισόβιος εταίρος της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, αντεπιστέλλον μέλος του Αμερικανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, μέλος της Εταιρείας Ευβοϊκών Μελετών, του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, του Αυστριακού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, μέλος της επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, πρόεδρος της Εταιρείας Μεσσηνιακών Αρχαιολογικών Σπουδών, αντιπρόεδρος του σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ» και αντιπρόεδρος του Κέντρου Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής - Ιδρύματος Oικ. Γ. Ψαροπούλου.

Το 2005 τιμήθηκε με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, για το διδακτικό, επιστημονικό και ανασκαφικό έργο του. Το 2016 τιμήθηκε για τους ίδιους λόγους με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο. Το 2016 ανακηρύχθηκε επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

Ο Πέτρος Θέμελης πέθανε στις 27 Οκτωβρίου 2023 στην Καλαμάτα, σε ηλικία 87 ετών. Τις τελευταίες μέρες νοσηλευόταν στην εντατική μονάδα του τοπικού νοσοκομείου. Η κηδεία του διακεκριμένου αρχαιολόγου έγινε την 1η Νοεμβρίου στην Αθήνα και η ταφή του στην Αρχαία Μεσσήνη, στον τόπο που αγάπησε και υπηρέτησε όλη του τη ζωή.