Κώστας Μόντης: Ένας από τους σημαντικότερους Ελληνοκύπριους ποιητές

Για πολλούς ο σπουδαιότερος ελληνόφωνος ποιητής της Κύπρου κι ένας από τους σημαντικότερους των ελληνικών γραμμάτων. Από τους ανανεωτές της ποίησης στον ελληνικό χώρο, ο Κώστας Μόντης είναι «κάποτε συγκινημένος (μέχρι και αισθηματικός), συχνότερα σκωπτικός, ιδίως σε κείμενα επιγραμματικά, άλλοτε άκακα περιπαικτικός και χιουμοριστικός, περνά σε τόνους πιο τερπνούς αντλώντας από ιστορικά επεισόδια του κυπριακού παρελθόντος» (Μάριο Βίτι).

Ο Κώστας Μόντης γεννήθηκε στην Αμμόχωστο στις 18 Φεβρουαρίου 1914. Αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Επιστρέφοντας στην Κύπρο το 1937 μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, δεν μπόρεσε να εξασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου, επειδή δεν του το επέτρεψε η τότε αποικιακή κυβέρνηση. Έκανε διάφορα επαγγέλματα, όπως προϊστάμενος γραφείων στην Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία, δημοσιογράφος, καθηγητής σε σχολεία, γραμματέας της Εμποροβιομηχανικής Ομοσπονδίας Κύπρου και από το 1961 διευθυντής του Τμήματος Τουρισμού της Κύπρου μέχρι την αφυπηρέτησή του το 1976.

Η ίδρυση του θεάτρου “Λυρικό” και οι ποιητικές συλλογές

Το 1942 ίδρυσε μαζί με τον Αχιλλέα Λυμπουρίδη και τον Φοίβο Μουσουλίδη το πρώτο επαγγελματικό θέατρο στην Κύπρο, το «Λυρικό», κι έκτοτε έγραψε μεγάλο αριθμό επιθεωρήσεων και άλλων θεατρικών έργων.

Ωστόσο, ο Μάντης ασχολήθηκε κυρίως με την ποίηση και, κατά δεύτερο λόγο, με την αφηγηματική πεζογραφία. Από τις ποιητικές του συλλογές αναφέρουμε ενδεικτικά τις παρακάτω: «Με μέτρο και χωρίς μέτρο» (1934), «Minima» (1946), «Τα τραγούδια της ταπεινής ζωής» (1954), «Στιγμές» (1958), «Συμπλήρωμα των Στιγμών» (1960), «Κλειστές πόρτες (1964), «Γράμμα στη Μητέρα κι άλλοι στίχοι» (1965), «Αγνώστω Ανθρώπω» (1968), «Εξ ιμερτής Κύπρου» (1969), «Εν Λευκωσία τη...» (1970), «Πικραινόμενος εν εαυτώ» (1975), «Κύπρος εν Αυλίδι» (1976) «Κύπρια ειδώλια» (1980) και «Επί σφαγήν» (1985). Τα «Άπαντα» του ποιητικού του έργου εκδόθηκαν το 1999.

Οι μελοποιήσεις των ποιημάτων του από σπουδαίους συνθέτες

Στην κυπριακή διάλεκτο έγραψε και ποιήματα, που μερικά μελοποιήθηκαν από τον κύπριο μουσικό Αχιλλέα Λυμπουρίδη. Ποιήματά του έχουν μελοποιήσει και οι συνθέτες Μάριος Τόκας («Κερύνεια 1974» με τον Γιώργο Νταλάρα), Νότης Μαυρουδής («Τουρκική εισβολή» με τον Γιάννη Σιαμσιάρη), Γιώργος Θεοφάνους («Ζωή» με τον Πέτρο Γαϊτάνο) και Μιχάλης Χριστοδουλίδης («Μη μας φυσήξει άνεμος» με τη Μελίνα Κανά).

Ο Κώστας Μόντης δημοσίευσε τις συλλογές διηγημάτων «Γκαμήλες και άλλα διηγήματα» (1939), «Ταπεινή ζωή» (1944), τα μυθιστορήματα «Ο αφέντης Μπατίστας» και «Ο Σαγρίδης», ενώ μετέφρασε στην κυπριακή διάλεκτο την κωμωδία του Αριστοφάνη «Λυσιστράτη» (1972).

Ως δημοσιογράφος εξέδωσε το περιοδικό «Θέατρο» (1944), τις εφημερίδες «Ελευθέρα Φωνή» (1946) και «Εμπορική» (1960 μαζί με τον Π. Μπενάκη) και τα οικονομικά περιοδικά «The Cyprus Chamber of Commerce Journal» (1946) και «Cyprus Trade Journal» (1952). Συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Ελευθερία» (στην οποία ήταν και ανταποκριτής της κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Ελλάδα), «Έθνος» και «Νέα», το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και το περιοδικό «Times of Cyprus», ενώ υπήρξε ιδρυτικό μέλος του περιοδικού «Πνευματική Κύπρος» (1960).

Κρατικό Βραβείο Συνολικής Προσφοράς στην Κυπριακή Λογοτεχνία

Για την προσφορά του στα κυπριακά γράμματα τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Συνολικής Προσφοράς στην Κυπριακή Λογοτεχνία (1973), το Βραβείο Ποιήσεως της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών Κύπρου (1976) και το Βραβείο Μυθιστορήματος της ίδιας εταιρείας (1979). Το 1997 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Ποιήματά του μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες, ενώ δύο ποιητικές συλλογές κυκλοφόρησαν μεταφρασμένες η μία στα αγγλικά και η άλλη στα γαλλικά.

Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της Κύπρου (1955-1959), ο Κώστας Μόντης υπηρέτησε ως μέλος της ΕΟΚΑ και είχε την πολιτική καθοδήγηση της οργάνωσης στην επαρχία Λευκωσίας.

Ο Κώστας Μόντης πέθανε την 1η Μαρτίου 2004 στη Λευκωσία, σε ηλικία 90 ετών. Ήταν παντρεμένος με την Έρση Κωνσταντίνου, με την οποία απέκτησε τρεις γιους και μια κόρη.