Μαν Ρέι: Ο πρωτοπόρος σουρεαλιστής που έκανε τη φωτογραφία τέχνη

Ζωγράφος, γλύπτης, κινηματογραφιστής και κυρίως φωτογράφος, ο Μαν Ρέι (Man Ray) ήταν ο μοναδικός αμερικανός καλλιτέχνης με βαρύνοντα ρόλο στα κινήματα του ντανταϊσμού και του σουρεαλισμού. Οι ποικίλες και ιδιόρρυθμες τεχνικές του έδωσαν μια νέα πνοή στους σύγχρονους φωτογράφους, οι οποίοι μπο­ρούν πλέον να συστήνονται ως καλλιτέχνες.

Χά­ρη στα «φωτογράμματα» («rayographs»), τα οποία δημιουργούσε τοποθετώντας αντικείμενα αυτούσια πάνω στο φωτογραφικό χαρτί, και στη συνέχεια τα εξέθετε στο φως, υπήρξε ο πιο σημαντικός δημι­ουργός φωτογραφιών άνευ μηχανής τις δεκαετίες του 1920 και του 1930.

Ο Εμάνουελ Ραντνίτσκι, όπως ήταν το αρχικό του ονοματεπώνυμο, γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1890 στη Φιλαδέλφεια της Πενσιλβάνιας, από γονείς ρωσοεβραίους εμιγκρέδες. Το 1897 η οικογένειά του μετακόμισε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Το 1912 οι Ραντνίτσκι άλλαξαν το επώνυμό τους σε Ρέι για ν’ αποφύγουν τα αντισημιτισμό του περίγυρού τους, αλλά και να ενσωματωθεί ομαλότερα στην αμερικάνικη κοινωνία.

Η γνωριμία με τον Αλφρεντ Στίγκλιτς

Ο Μαν Ρέι σπούδασε αρχιτεκτονικό σχέδιο στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Νέας Υόρκης και ξεκίνησε την καριέρα του ως γραφίστας και τυπογράφος. Το 1910 είχε την τύχη να γνωρίσει τον γκα­λερίστα Αλφρεντ Στίγκλιτς, ιδιοκτήτη της πρωτοποριακής για την εποχή γκαλερί «219», όπου ήρθε σε επαφή με το έργο σημαντικών καλλιτεχνών της εποχής.

Το 1913 του δόθηκε η ευκαιρία να πραγματοποιήσει προσωπική έκθεση ζωγραφικής στην γκαλερί του Τσαρλς Ντάνιελ. Την ίδια χρονιά, η γνωριμία του με τον Μαρσέλ Ντυσάν τον παρότρυνε να συνθέτει τις φωτογραφίες του και τα σκίτσα του σε κολάζ. Το 1920 ανακάλυψε πως η φωτογράφιση των έργων του τού έδινε μεγαλύτερη ευχαρίστηση από την ίδια τη ζωγραφική και τον επόμενο χρόνο η φωτογραφία έγινε η κύρια ενασχόλησή του.

Τα διάσημα πορτρέτα της δια­νοούμενης ελίτ του Παρισιού

Οι καλλιτεχνικές του αναζητήσεις ήρθαν σε δεύτερη μοίρα, το ταλέντο του όμως στη φωτογραφία χάρισε στον καλ­λιτεχνικό κύκλο του Παρισιού τον αποκλειστικό τους φωτογράφο. Απαθανάτισε τη δια­νοούμενη ελίτ, λαμβάνοντας εξαιρετικά υψηλές για την εποχή αμοιβές. Στα πιο φημι­σμένα του πορτρέτα ανήκουν αυτά των Αντρέ Μπρετόν, Τζέιμς Τζόις, Τ.Σ. Ελιοτ, Άρνολντ Σένμπεργκ, Μαξ Ερνστ, Γερτρούδης Στάιν, Ανρί Ματίς και Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Το 1925 η γαλλική και η αμερικανική έκδοση του πε­ριοδικού μόδας «Vogue» δημοσίευσαν φω­τογραφίες του.

Έλαβε μέρος στην πρώτη διεθνή έκθεση ντανταϊσμού, υπήρξε μέλος του σουρεαλιστικού κινήματος από το 1924 και ήταν επίσης πα­ρών στην πρώτη έκθεση σουρεαλισμού το 1925, στο Παρίσι. Το 1932 το έργο του παρουσιάστηκε στην πολυσυζητημένη έκθεση σουρεα­λισμού στην γκαλερί Τζούλιαν Λεβί της Νέας Υόρκης.

Πειραματισμοί με την έγ­χρωμη φωτογραφία

Ο Ρέι εγκατέλειψε το Παρίσι πριν από την κατάληψη της πόλης από τους ναζιστές κι εγκαταστάθηκε στο Χόλιγουντ υπό την προστασία του εβραϊκού λόμπι, όπου εξακολούθησε να εργάζεται και να διδάσκει για τα επόμενα δέκα χρόνια. Η φωτογραφία ήρθε σε δεύτερη μοίρα στο υπόλοιπο της ζωής του,
παρ’ όλο που πειραματίστηκε και με την έγ­χρωμη φωτογραφία στο τέλος της δεκαετίας του 1950.

Ο Μαν Ρέι νυμφεύτηκε δύο φορές, με την Αντόν Λακρουά το 1914 και με τη χορεύτρια Τζουλιέτ Μπράουνερ το 1946, σε μία φαντασμαγορική τελετή στο Χόλιγουντ. Η Τζουλιέτ έμεινε στο πλευρό του ως τις 18 Νοεμβρίου 1976, την ημέρα του θανάτου του, οπότε και τον συνόδευσε στην τελευταία του κατοικία στο Παρίσι.