Σαλβαδόρ Νταλί: Ο κορυφαίος σουρεαλιστής ζωγράφος

Ο Σαλβαδόρ Νταλί (Salvador Dali) ήταν ισπανός (καταλανός) ζωγράφος και χαράκτης, από τους σημαντικότερους του 20ου αιώνα. Εντάσσεται στο καλλιτεχνικό ρεύμα του σουρεαλισμού (είναι ίσως ο κορυφαίος σουρεαλιστής ζωγράφος και σίγουρα ο πιο γνωστός) και με το έργο του εξερεύνησε το ανθρώπινο υποσυνείδητο. Χάρη και στις εξωφρενικές και εκκεντρικές κατά καιρούς δηλώσεις του, η φήμη που απέκτησε ήταν τεράστια.

Ο Σαλβαδόρ Φελίπε Χαθίντο Νταλί ι Ντομένεκ γεννήθηκε στις 11 Μαΐου 1904 στην πόλη Φιγκέρας της Καταλωνίας. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και συμβολαιογράφος, άθεος, αλλά αυστηρών αρχών και υπέρμαχος της ομοσπονδιοποίησης της Ισπανίας, ενώ η μητέρα του ήταν αυτή που ενθάρρυνε τις καλλιτεχνικές ανησυχίες του γιου της.

Ως φοιτητής στην Σχολή Καλών Τεχνών στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη, αφομοίωσε έναν τεράστιο αριθμό καλλιτεχνικών στυλ και παρουσίασε ασυνήθιστη τεχνική ικανότητα ως ζωγράφος.

Η επιρροή του Φρόιντ

Ο Νταλί έγινε γνωστός στον κόσμο της τέχνης στα τέλη της δεκαετίας του 1920, όταν είχε διαμορφώσει το δικό του προσωπικό στιλ. Δύο γεγονότα συνέβαλαν σε αυτό: Η ανακάλυψη των γραπτών του Σίγκμουντ Φρόιντ σχετικά με την ερωτική σημασία των υποσυνείδητων εικόνων και η ένταξή του στον κύκλο των σουρεαλιστών καλλιτεχνών και συγγραφέων του Παρισιού με τον πίνακα του «Το πένθιμο παιχνίδι» (1929).

Από το 1929 έως το 1937 ζωγράφισε με φρενήρεις ρυθμούς μία σειρά από πίνακες που τον καταξίωσαν παγκοσμίως ως τον πιο σημαντικό σουρεαλιστή ζωγράφο. Εικονογράφισε έναν ονειρικό κόσμο, στον οποίο τα κοινά αντικείμενα αντιπαρατίθενται, παραμορφώνονται ή μεταμορφώνονται με έναν παράξενο και παράλογο τρόπο.

Απεικόνισε αυτά τα αντικείμενα με σχολαστική, σχεδόν οδυνηρά ρεαλιστική λεπτομέρεια και τα τοποθετούσε συνήθως σε θολά ηλιόλουστα τοπία που θυμίζουν την καταλανική πατρίδα του. Ίσως η πιο διάσημη από αυτές τις αινιγματικές εικόνες του είναι η «Η εμμονή της μνήμης» (1931), στο οποίο τα ρολόγια που λιώνουν, ξεκουράζονται σ’ ένα τρομακτικά ήρεμο τοπίο.

Οι σημαντικοί πίνακες

Άλλοι σημαντικοί πίνακες αυτής της περιόδου είναι «Το Όνειρο» (1931), «Έξι εμφανίσεις του Λένιν πάνω σ’ ένα πιάνο» (1931), «Προμήνυμα εμφυλίου πολέμου» (1936) και «Αόρατος Αφγανός με την εμφάνιση στην πλαζ του προσώπου του Γκαρθία Λόρκα υπό μορφή φρουτιέρας με τρία σύκα» (1938).

Ο ίδιος αποκαλούσε τους πίνακές του «ζωγραφισμένες ονειροφωτογραφίες», που διακρίνονται για την έμφασή τους στην απόδοση των λεπτομερειών, την τεχνική τους δεξιοτεχνία, την επινοητικότητά τους, την τάση τους για επίδειξη και την εκτεταμένη χρήση φροϋδικών συμβόλων.

Με τον Ισπανό σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ, ο Νταλί έκανε δύο σουρεαλιστικές ταινίες με τους τίτλους «Ο Ανδαλουσιανός Σκύλος» («Un Chien andalou», 1929) και «Η χρυσή εποχή» («L'Âge d’or», 1930), οι οποίες είναι επίσης γεμάτες με γοητευτικές, αλλά εξαιρετικά υποβλητικές εικόνες.

Η ρήξη με τους σουρεαλιστές

Η τάση του για ολοένα και μεγαλύτερη επιδεικτική προβολή, η λατρεία του προς το άτομό του, η φιλοχρηματία του και οι αμφιλεγόμενες δηλώσεις του για τον ανερχόμενο τότε φασισμό (παρότι στα νιάτα του ήταν κομμουνιστής και είχε φυλακιστεί για λίγο από την δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα), τον δυσφήμησαν στα μάτια των σουρεαλιστών, οι οποίοι διέκοψαν κάθε σχέση μαζί του το 1934, ενώ η φήμη του μεγάλωνε.

Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τη ρωσίδα Έλενα Ντιακόνοβα, γνωστή ως Γκαλά, πρώην σύζυγο του σουρεαλιστή ποιητή Πολ Ελιάρ. Το ζευγάρι παρέμεινε μαζί μέχρι τον θάνατο της το 1982.

Κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου (1936 - 1939) παρέμεινε στο Παρίσι και το 1940 εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ, όπου παρέμεινε μέχρι το 1948, οπότε επέστρεψε στην Ισπανία.

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το ενδιαφέρον του στράφηκε συχνά προς τα θρησκευτικά θέματα με πίνακες, όπως «Η Παναγία του Πορτ Λιγκάτ» (1949), «Ο Χριστός του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού» (1951) και «Η Σταύρωση» (1954). Το πλούσιο έργο του περιλαμβάνει ακόμα σχέδια κοσμημάτων, σκηνικά για τον κινηματογράφο, εικονογραφήσεις βιβλίων, καθώς και τα βιβλία «Ημερολόγιο μιας μεγαλοφυΐας» και «Ανομολόγητες εξομολογήσεις».

Ο Σαλβαδόρ Νταλί πέθανε στις 23 Ιανουαρίου 1989 στη γενέτειρά του, σε ηλικία 84 ετών. Δύο μουσεία είναι αφιερωμένα στον καλλιτέχνη, ένα στη γενέτειρά του Φιγκέρας («μουσείο-θέατρο», οργανωμένο από τον ίδιο τον Νταλί) κι ένα στις ΗΠΑ (στην πόλη Σεντ Πίτερσμπεργκ της Φλώριδας, όπου στεγάζεται η συλλογή Ρέινολντς-Μορς).

• Διαβάστε: Σαλβαδόρ Νταλί - Αποφθέγματα