Φραγκίσκος Άστιγξ: Ο φιλέλληνας που αναδιαμόρφωσε το ελληνικό Ναυτικό

Ο Φρανκ Άμπνεϊ Χέιστινγκς (γνωστός σε μας με το εξελληνισμένο όνομα Φραγκίσκος Άστιγξ) ήταν άγγλος αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού της Μεγάλης Βρετανίας και ένθερμος φιλέλληνας. Πήρε μέρος σε πολλές ναυτικές επιχειρήσεις της Ελληνικής Επανάστασης κι έπεσε ηρωικά μαχόμενος στο τελευταίο στάδιο του Αγώνα.

Ο Φραγκίσκος Άστιγξ γεννήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1794 στο Λέστερ της Αγγλίας και ήταν γιος του στρατηγού σερ Τσαρλς Χέιστινγκς. Υπηρέτησε στην αρχή της σταδιοδρομίας του στο βρετανικό ναυτικό, όπου διακρίθηκε ως πυροβολητής, απομακρύνθηκε όμως το 1819, ενώ βρισκόταν στην Ιαμαϊκή (Τζαμάικα), για πειθαρχικό παράπτωμα.

Μετά την απόλυσή του πήγε στη Γαλλία, όπου επηρεάστηκε από τις φιλελεύθερες ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και στις 12 Μαρτίου 1822 έφυγε από τη Μασσαλία με τον αμερικανό φιλέλληνα Τζορτζ Τζάρβις κι έφθασε στην Ύδρα στις 3 Απριλίου.

Συνάντησε τον ναύαρχο Τομπάζη και, λίγες μέρες αργότερα στην Κόρινθο, τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που τον δέχθηκε με πολλή επιφύλαξη, πιστεύοντας ότι ήταν κατάσκοπος των Τούρκων. Με την επιμονή του Τζάρβις, ο Μαυροκορδάτος μεταπείστηκε και δέχθηκε να καταταγεί ο άγγλος φιλέλληνας στο ναυτικό.

Ο Άστιγξ, με τη μικρή πείρα που είχε αποκτήσει και με τη γνώση της ευρωπαϊκής τακτικής του ναυτικού πολέμου, πίστευε ότι απαραίτητη προϋπόθεση της επιτυχίας του ελληνικού στόλου ήταν η οργάνωσή του και ο εκσυγχρονισμός του με ατμήλατα πλοία και με την αύξηση της δύναμης πυρός των ναυτικών μονάδων.

Προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε επίμονα, και όταν πληροφορήθηκε ότι είχε φθάσει στην Κεφαλληνία ο λόρδος Βύρων και ότι θα διέθετε σεβαστό χρηματικό ποσό για τον ελληνικό Αγώνα, του απηύθυνε σχετικές επιστολές με τις απόψεις του και προσπάθησε να τον πείσει για την ορθότητα των σχεδίων του.

Στο μεταξύ, στις 11 Μαΐου 1823, το Εκτελεστικό Σώμα διόριζε τον Άστιγξ «αρχηγό της πυροβολικής οπλοφορίας δια την εκστρατείαν της νήσου Κρήτης» υπό τις διαταγές του αρμοστή του νησιού Εμμανουήλ Τομπάζη, ενώ δεν φαινόταν να αποδέχεται τις εισηγήσεις του για την ανανέωση των πολεμικών μέσων, που τη θεωρούσε πολυδάπανη.

Το 1824 ο Άστιγξ υπέβαλε υπόμνημα στην ελληνική κυβέρνηση, στο οποίο ανέπτυσσε λεπτομερώς τις απόψεις του, δήλωνε ότι θα διέθετε ο ίδιος σημαντικό ποσό και θα επιστατούσε στην κατασκευή ατμοκίνητου πολεμικού πλοίου. Με τις προσπάθειές του το Βουλευτικό Σώμα ενέκρινε την εισήγησή του, και τελικά ναυπηγήθηκε η «Καρτερία», το 1825.

Στις 11 Οκτωβρίου 1826 η Διοικητική Επιτροπή της Ελλάδας, με έγγραφό της, ανέθετε την κυβέρνηση του πλοίου στον Άστιγξ και όριζε «να αποτελεί μέρος του ελληνικού στόλου υπό τας οδηγίας του στολάρχου Ανδρέα Μιαούλη». Η «Καρτερία», 400 τόννων, με οκτώ πυροβόλα κι «έτερα ψιλά όπλα και εφόδια πολεμικά», έλαβε ενεργό μέρος στον Αγώνα.

Από τη δράση της «Καρτερίας» υπό τον Άστιγγα αξίζει ν’ αναφερθούν ο αποκλεισμός των παραλίων της Ερέτριας το 1827 και ο βομβαρδισμός του Ωρωπού, όπου κυριεύθηκαν δύο τουρκικά πλοία, η ανατίναξη της τουρκικής πυριτιδαποθήκης στο Βασιλάδι της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου (Δεκέμβριος 1827), καθώς και η επιχείρηση, τον Μάιο του 1828, εναντίον των τουρκικών δυνάμεων του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού. Στην επιχείρηση αυτή, στις 11 Μαΐου 1828, ο Άστιγξ τραυματίστηκε σοβαρά από υπερβάλλοντα ζήλο και την 1η Ιουνίου 1828 (20 Μαΐου με το Ιουλιανό Ημερολόγιο) άφησε την τελευταία του πνοή στο λοιμοκαθαρτήριο της Ζακύνθου, σε ηλικία 34 ετών.

Η σορός του μεταφέρθηκε με το πολεμικό πλοίο «Ελβετία» στο Λουτράκι και κατόπιν με το πλοίο «Αθηνά» από το Καλαμάκι στην Αίγινα, όπου, βαλσαμωμένος, τοποθετήθηκε στην κρύπτη της εκκλησίας του Ορφανοτροφείου. Η επίσημη κηδεία του έγινε τον Μάιο του 1829, στην επέτειο του θανάτου του, στον Πόρο, όπου ήταν ο κεντρικός ναύσταθμος της ελεύθερης Ελλάδας. Η σορός του μεταφέρθηκε με το πλοίο «Καρτερία», στο οποίο επέβαινε ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, και με συνοδεία μοίρας πολεμικών πλοίων. Τον επικήδειο εκφώνησε ο ιστορικός της Επανάστασης Σπυρίδων Τρικούπης.

Ο στρατηγός Θωμάς Γόρδων (Τόμας Γκόρντον), που υπηρέτησε στον πόλεμο κι έγραψε την ιστορία του, αναφέρει σχετικά: «Αν υπήρξε κάποιος πραγματικά χρήσιμος φιλέλληνας, αυτός ήταν ο Χέιστινγκς. Δεν πληρωνόταν και ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για να συντηρεί την Καρτερία. Μάλιστα ήταν αυτός που αγόρασε και τα πυροβόλα του πλοίου αυτού. Το πλοίο του, επίσης, ήταν το μοναδικό του Ελληνικού Ναυτικού που τηρούσε τους κανόνες της ναυτικής πειθαρχίας».

Το αρχείο του Άστιγγος σώζεται στην Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, στο τμήμα της βιβλιοθήκης του ιστορικού Τζορτζ Φίνλεϊ, ενώ η καρδιά του, που τη διατήρησε ο Φίνλεϊ, έχει ταφεί στην αγγλικανική εκκλησία των Αθηνών. Τρεις δρόμοι στην Ελλάδα φέρουν το όνομά του. Την οδό Άστιγγος τη συναντάμε στο Μοναστηράκι της Αθήνας, στην Πάτρα και την Ιτέα της Φωκίδας.