Πιοτρ Καπίτσα

Πιοτρ Καπίτσα (1894 – 1984)
Πιοτρ Καπίτσα (1894 – 1984)

Ο Πιοτρ Καπίτσα ήταν Σοβιετικός (Ρώσος) διακεκριμένος φυσικός, ο οποίος το 1978 τιμήθηκε με το Νόμπελ Φυσικής για το ερευνητικό έργο του στην περιοχή του μαγνητισμού και της φυσικής των χαμηλών θερμοκρασιών. Ανακάλυψε ότι το ήλιο-ΙΙ, δηλαδή η σταθερή μορφή του υγρού ηλίου για θερμοκρασίες χαμηλότερες των 2,174 Κ (-270,976ο C), στερείται σχεδόν πλήρως ιξώδους (εσωτερικής τριβής). Η ιδιότητα αυτή του υγρού ηλίου ονομάζεται υπερρευστότητα. Από το 1946 έως το 1953 τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό από τον Στάλιν, επειδή αρνήθηκε να λάβει μέρος στο πρόγραμμα της Σοβιετικής Ένωσης για την παραγωγή πυρηνικών όπλων.

Ο Πιοτρ Λεονίντοβιτς Καπίτσα γεννήθηκε στις 26 Ιουνίου 1894, στην Κροστάνδη της τότε Ρωσικής Αυτοκρατορίας, όπου ο ρουμανικής καταγωγής πατέρας του Λεονίντ Καπίτσα υπηρετούσε ως αξιωματικός του Μηχανικού στον τσαρικό στρατό. Η μητέρα του Όλγα Στεμπνίτσκαγια ήταν δασκάλα και καταγόταν από οικογένεια πολωνών ευγενών.

Οι σπουδές και οι ανακαλύψεις

Ο Πιοτρ Καπίτσα σπούδασε στο Πολυτεχνικό Ινστιτούτο της Αγίας Πετρούπολης, όπου και παρέμεινε ως λέκτορας μέχρι το 1921. Μετά το θάνατο της συζύγου του Ναντέζντα Χεμοσβίτοβα και των δύο παιδιών τους από την επιδημία της ισπανικής γρίπης κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε την Οκτωβριανή Επανάσταση, πήγε στην Αγγλία για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Εκεί συνεργάστηκε με τον Έρνεστ Ράδερφορντ, τον «πατέρα» της πυρηνικής φυσικής, και το 1924 έγινε αναπληρωτής διευθυντής μαγνητικών ερευνών στο Εργαστήριο Κάβεντις, όπου ασχολήθηκε με τη σχεδίαση διατάξεων για την παραγωγή μαγνητικών πεδίων με ένταση 500.000 γκάους, μέγεθος που δεν ξεπεράστηκε έως το 1956.

Το 1925 έγινε μέλος του Κολεγίου Τρίνιτι της Οξφόρδης και το 1929 εκλέχθηκε μέλος της Βασιλικής Εταιρείας, της οποίας υπήρξε ο πρώτος αλλοδαπός ύστερα από 200 χρόνια. Το Εργαστήριο Μοντ της Βασιλικής Εταιρείας ιδρύθηκε στο Κέιμπριτζ το 1930 ειδικά για τον ρώσο επιστήμονα.

Ο Πιοτρ Καπίτσα το 1930Το 1934, προτού δημοσιεύσει ένα άρθρο σχετικά με μία μηχανή εκτόνωσης για την παραγωγή υγρού ηλίου, ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση στο πλαίσιο ενός επιστημονικού συνεδρίου. Εκεί, όμως, του κατασχέθηκε το διαβατήριο και τέθηκε υπό τις διαταγές του Στάλιν. Το 1935 έγινε διευθυντής του Ινστιτούτου Προβλημάτων Φυσικής «Σ. I. Βασίλοφ» της Ακαδημίας Επιστημών της Σοβιετικής Ένωσης και με τη μεσολάβηση του Ράδερφορντ πέτυχε να παραλάβει στη Μόσχα τη συσκευή που είχε εγκαταστήσει στο Εργαστήριο Μοντ.

Ο Καπίτσα συνέχισε τις ερευνητικές του δραστηριότητες στην περιοχή της φυσικής των χαμηλών θερμοκρασιών, οπότε ανακάλυψε την υπερρευστότητα του ηλίου-ΙΙ, ενώ μελετούσε τις θερμαγωγούς ιδιότητες αυτού του υλικού. Τα αποτελέσματα των ερευνών του δημοσιεύθηκαν το 1941 με τη μορφή δύο άρθρων: «Η μεταφορά θερμότητας από το ήλιο-II και η υπερρευστότητά του» και «Μελέτη του μηχανισμού μεταφοράς θερμότητας από το ήλιο-ΙΙ».

Το 1939 κατασκεύασε μία συσκευή για την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων υγρού οξυγόνου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από τη βιομηχανία χάλυβα κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Για την προσφορά του στην επιστήμη κατά τις δεκαετίες του ‘30 και ‘40 τιμήθηκε από την πατρίδα του με το Βραβείο Στάλιν (1941, 1943) και του «Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας» (1945).

Η άρνησή του να εργαστεί για ανάπτυξη πυρηνικών όπλων

Το 1946 ο Καπίτσα αρνήθηκε ανοιχτά να εργαστεί για την ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων, με αποτέλεσμα να περιπέσει στη δυσμένεια του Στάλιν. Έτσι, τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι το θάνατο του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, το 1953. Το 1955 αποκαταστάθηκε ως διευθυντής του Ινστιτούτου Βασίλοφ, θέση που διατήρησε μέχρι το θάνατό του, ενώ το 1955 του ανατέθηκε η διεύθυνση του προγράμματος τεχνητών δορυφόρων «Σπούτνικ». Στον Καπίτσα οφείλεται κατά μεγάλο μέρος η επιτυχία της αποστολής στο Διάστημα, το 1957, των δύο πρώτων σοβιετικών δορυφόρων.

Οι μελέτες του σχετικά με την ηλεκτροδότηση του κίνησαν το ενδιαφέρον για την αξιοποίηση της ελεγχόμενης θερμοπυρηνικής σύντηξης, και δημοσίευσε ένα σχετικό άρθρο το 1969. Ο Καπίτσα, ειλικρινής υπέρμαχος της ελεύθερης επιστημονικής σκέψης, υπήρξε ένας από τους σοβιετικούς επιστήμονες που κατά τη δεκαετία του ‘60 αγωνίστηκε με επιτυχία για τη διάσωση της λίμνης Βαϊκάλης από τη βιομηχανική ρύπανση. Συμμετείχε στη διεθνή οργάνωση Pugwash, η οποία επιδιώκει την ανάπτυξη πολύπλευρης επιστημονικής έρευνας για κοινωφελείς παρά για στρατιωτικούς σκοπούς και είχε αναπτύξει σημαντική δράση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου για την αποφυγή ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος.

Ο Πιοτρ Καπίτσα πέθανε στη Μόσχα στις 8 Απριλίου 1984, σε ηλικία 89 ετών. Από τον δεύτερο γάμο του με την Άννα Κρίλοβα απέκτησε δυο γιους.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ EMAIL ΣΑΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter μας για να λαμβάνετε κάθε μέρα στο email σας τα σημαντικότερα άρθρα του «Σαν Σήμερα .gr»


ΜΟΝΑΔΙΚΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΜΕΛΟΥΣ

premium Γίνε συνδρομητής με μόλις 8 € / μήνα, στήριξε τον αγαπημένο σου ιστότοπο
και απόλαυσε premium περιεχόμενο, χωρίς διαφημίσεις!

ΜΑΘΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ