Τζοακίνο Ροσίνι: Ο συνθέτης του «Κουρέα της Σεβίλλης»

Ο ιταλός συνθέτης Τζοακίνο Ροσίνι (Gioachino Rossini) είναι μία από τις κορυφαίες μορφές του λυρικού θεάτρου. Μέχρι τα 37 του χρόνια έγραφε με πυρετώδεις ρυθμούς, μεταμορφώνοντας τις απλές οπερατικές μορφές των δημοφιλών συνθετών της νιότης του, Παϊζιέλο και Τσιμαρόζα, σε πιο επεξεργασμένες και ολοκληρωμένες δημιουργίες. Συνέθεσε με ιδιαίτερη ευκολία 39 όπερες και καυχιόταν ότι «μπορούσε να μελοποιήσει ακόμη κι ένα τιμοκατάλογο».

Από το 1829 και μετά σίγησε για να μας δώσει μέχρι το τέλος της ζωής του μόνο ένα μείζον έργο, το «Στάμπατ Μάτερ». Οι λόγοι πολλοί: ο ασθενικός του χαρακτήρας, η οικονομική άνεση και η απογοήτευσή του για την αποτυχία της τελευταίας του όπερας «Γουλιέλμος Τέλλος», που τη θεωρούσε το αριστούργημά του.

Κομμάτια, όπως η άρια «Largo al factotum» (από την όπερα «Ο Κουρέας της Σεβίλλης») και οι εισαγωγές από τις όπερες «Γουλιέλμος Τέλλος», «Η Κλέφτρα Κίσσα», «Η Ιταλίδα στο Αλγέρι» και «Σεμίραμις» είναι οικεία ακούσματα και στον πλέον αδαή περί την όπερα.

Τα πρώτα βήματα και η εποχή του

Γιος μουσικών, ο Τζοακίνο Ροσΐνι γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1792 στο Πέζαρο, παραθαλάσσια πόλη στην ιταλική ακτή της Αδριατικής. Ήταν τόσο ταλαντούχος, ώστε έγινε δεκτός σε ηλικία 14 ετών στην περίφημη Φιλαρμονική Ακαδημία (Accademia Filarmonica) της Μπολόνια. Πλησιάζοντας τα είκοσι άρχισε να εργάζεται για τον φρενήρη και σκληρό κόσμο της όπερας, γράφοντας με μεγάλη ταχύτητα έργα - παραγγελίες για συγκεκριμένα λυρικά θέατρα, κομμένα και ραμμένα για τις φωνητικές απαιτήσει ορισμένων τραγουδιστών.

Ο Ροσίνι συνέθεσε τα έργα του κατά τη διάρκεια των χρόνων της παρακμής και της πτώσης του Ναπολέοντα και της παλινόρθωσης του οπισθοδρομικού απολυταρχισμού σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Ο πατέρας του, ένας αντιμοναρχικός ριζοσπάστης, είχε φυλακισθεί για μικρό διάστημα το 1800 για τις
πεποιθήσεις του. Αν και ο γιος συμμεριζόταν κάποια από τα αισθήματα του πατέρα, τα κράτησε αυστηρά για τον εαυτό του. Πήρε, πάντως, σαφή θέση υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης, όταν στις 28 Απριλίου 1826 διηύθυνε συναυλία στο Παρίσι για την ενίσχυση Αγώνα και αργότερα με την όπερα «Η Πολιορκία της Κορίνθου».

Αυτή την περίοδο ο Μπετόβεν έγραψε τις τρεις τελευταίες συμφωνίες του, τις πέντε τελευταίες σονάτες για πιάνο, τα έξι τελευταία κουαρτέτα, τη «Missa Solemnis» και μερικά άλλα αριστουργήματα. Είναι πιθανόν να τον συνάντησε ο Ροσίνι κατά τη διάρκεια της πολύ επιτυχημένης επίσκεψής του στη Βιέννη το 1822. Ο Σούμπερτ και ο Βέμπερ συνέθεσαν μερικά από τα καλύτερα έργα τους, ενώ ο Μπερλιόζ και ο Μέντελσον δημιούργησαν, την ίδια περίοδο, τα πρώιμα μείζονα έργα τους.

Οι πιο σημαντικές λογοτεχνικές μορφές της εποχής ήταν ο Γκαίτε, ο Μπάιρον, ο Σέλεϊ, ο Kιτς, ο Κόλεριτζ, ο Γουόρντσγουορθ, ο Μπλέικ, η Τζέιν Όστιν, ο Γουόλτερ Σκοτ, οι αδελφοί Γκριμ, ο Λαμαρτίνος, ο Μπαλζάκ, ο Σταντάλ, ο Μαντσόνι, ο Πούσκιν, ο Χάινε και ο Ουγκώ. Μεταξύ των σημαντικότερων εικαστικών καλλιτεχνών συγκαταλέγονταν ο Γκόγια, ο Κόνσταμπλ, ο Τέρνερ, ο Ενγκρ, ο Νταβίντ, ο Ζερικό και ο Φρίντριχ.

Τα χρόνια της μεγάλης ακμής

Ήταν μόνο 20 ετών όταν γνώρισε την πρώτη μεγάλη επιτυχία του με την όπερα «Η λυδία λίθος» («La pietrta del paragone»), που παρουσιάστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου το 1812. Μπορεί με τα έργα που ακολούθησαν να μη γνώρισε απόλυτους θριάμβους, αλλά ανέβαινε σταθερά στην εκτίμηση του κοινού.

Σήμερα, τα περισσότερο γνωστά έργα του είναι οι κωμικές όπερες «Η Ιταλίδα στο Αλγέρι» («L’ ltaliana in Algeri», 1813), «Ο κουρέας της Σεβίλλης» («Il barbiere
di Siviglia»), που έτυχε κακής υποδοχής στην πρώτη παρουσίαση το 1816, αλλά γρήγορα αναδείχθηκε στο πιο δημοφιλές έργο του και εξακολουθεί να είναι η δημοφιλέστερη από όλες τις κωμικές όπερες και «Η Σταχτοπούτα» («La Cenerentola», 1817).

Στην εποχή του Ροσίνι αυτές οι όπερες και τουλάχιστον άλλες 12 από τις υπόλοιπες, κωμικές και σοβαρές, παρουσιάζονταν συχνά.

Η προσωπική του ζωή και τα ανέκδοτα που την συνόδευαν

Αφού αποσύρθηκε από το θέατρο έζησε στην Μπολόνια, στη Φλωρεντία και το Παρίσι. Το 1822 παντρεύτηκε τη διάσημη ισπανίδα σοπράνο Ισαβέλλα Κολμπράν, με την οποία συζούσε για αρκετό καιρό. Στις αρχές της δεκαετίας του 1830 είχε μία ερωτική περιπέτεια με τη γαλλίδα Ολυμπία Πελισιέ, την οποία παντρεύτηκε το 1845, μετά τον θάνατο της Κολμπράν.

Καταπληκτικός οικοδεσπότης και γευσιγνώστης, ο Τζοακίνο Ροσίνι φαίνεται ότι καλλιέργησε το ενδιαφέρον του για το καλό φαγητό και για το ποτό ήδη από τα παιδικά του χρόνια. Αναφέρεται ότι σε ηλικία έξι ετών ο Ροσίνι διασκέδαζε αδειάζοντας τη μία μετά την άλλη τις φιάλες με το κρασί της μετάληψης από τις εκκλησίες του Πέζαρο. Μετά την πρεμιέρα του «Γουλιέλμου Τέλλου» στο Παρίσι, το 1829, δημιουργήθηκε προς τιμήν του μια μηλόπιτα διακοσμημένη με βέλη και τόξα και στην κορυφή ένα ζαχαρένιο μήλο που το διαπερνούσε ένα ζαχαρένιο βέλος.

Ένας γάλλος ευγενής περιγράφει ένα από τα περίφημα δείπνα που έδωσε ο Ροσίνι, στις 13 Νοεμβρίου του 1868 στην κατοικία του στο Πασί, κοντά στο Παρίσι, όπου ζούσε από το 1856 ως τον θάνατό του: «Ο Ροσίνι στεκόταν ακίνητος σαν μαγεμένος, επιτηρώντας τα εκλεκτά του φαγητά και ακούγοvτας το ανεπαίσθητο μουρμουρητό των αγαπημένων του ζυμαρικών (την ώρα που έβραζαν) σαν το αφτί του να συνελάμβανε τις αρμονικές νότες της Θείας Κωμωδίας».

Ο Ροσίνι ήταν επίσης γνωστός για τις θυμοσοφίες του, το καυστικό του πνεύμα και το λεπτό του χιούμορ. «Όταν κάποιοι από τους φίλους και θαυμαστές του
συγκέντρωσαν χρήματα για να του κάνουν ένα άγαλμα, ο συνθέτης το χάρηκε, αλλά εντυπωσιάστηκε και από το κόστος. «Θα σας πω κάτι» τους είπε. «Δώστε μου εμένα τα λεφτά και θα σταθώ ο ίδιος στο βάθρο»).

Κάποιοι από τους συγχρόνους του τον παρουσίαζαν ως νωχελικό και τεμπέλη. Μια ιστορία λέει ότι μια φορά, ενώ έγραψε την εισαγωγή μιας όπερας, του έπεσε το χαρτί στο πάτωμα. Αντί να σκύψει να το σηκώσει, πήρε ένα άλλο και άρχισε να συνθέτει το κομμάτι από την αρχή».

Αν και τα τελευταία 40 χρόνια της ζωής του ο Ροσίνι δεν ήταν καλά στην υγεία του και υπέφερε από κατάθλιψη, από καιρό σε καιρό επέστρεφε στη σύνθεση δημιουργώντας θρησκευτικά έργα, καθώς και σύντομες, αλλά γοητευτικές συνθέσεις για φωνή και πιάνο, τις οποίες συχνά αναφερόταν αποκαλώντας τες «γεροντικές αμαρτίες».

Ο Τζοακίνο Ροσίνι πέθανε στις 13 Νοεμβρίου 1868 στο Παρίσι, σε ηλικία 76 ετών.
Από τη δεκαετία του 1960 άρχισε να παρατηρείται μία επιστροφή στο έργο του
και η αναβίωση πολλών έργων του που είχαν περιπέσει σε αφάνεια. Στο τέλος του 20ού αιώνα η φήμη του βρίσκει ξανά το υψηλό επίπεδο που είχε στα χρόνια της μεγάλης του ακμής.