Σόνια Ιλίνσκαγια: Η φιλόλογος που σύστησε στους ρωσόφωνους τους μεγάλους έλληνες ποιητές

Η ρωσίδα φιλόλογος Σόνια Ιλίνσκαγια υπήρξε διακεκριμένη νεοελληνίστρια και μεταφράστρια. Μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι χάρη στην προσφορά της, ο ρωσόφωνος αναγνώστης σήμερα γνωρίζει τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο, τον Ελύτη και τη μεταπολεμική γενιά των νεοελλήνων ποιητών.

Η Σόνια Ιλίνσκαγια γεννήθηκε το 1938 στη Μόσχα και σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της ρωσικής πρωτεύουσας. Το 1957 γνωρίστηκε με τον 33χρονο Μήτσο Αλεξανδρόπουλο, πολιτικό εξόριστο που σπούδαζε στο Λογοτεχνικό Ινστιτούτο της Μόσχας και δύο χρόνια τον παντρεύτηκε. Το ζευγάρι απέκτησε μία κόρη, την Όλγα Αλεξανδροπούλου, καθηγήτρια της Ρωσικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το ερευνητικό ενδιαφέρον της Σόνιας Ιλίνσκαγια επικεντρώθηκε από πολύ νωρίς στη νεοελληνική και τη ρωσική φιλολογία. Εργάστηκε ως ερευνήτρια του Ινστιτούτου Σλαβικών και Βαλκανικών Μελετών της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. Το 1971 υποστήριξε τη διατριβή της με τίτλο «Συμβολή στη μελέτη της μεταπολεμικής ποίησης στην Ελλάδα. Η μοίρα μιας γενιάς».

Υπήρξε η πρώτη επαγγελματίας φιλόλογος-νεοελληνίστρια που ασχολήθηκε με τη μετάφραση και έκδοση της νεοελληνικής λογοτεχνίας για το ρωσικό αναγνωστικό κοινό, και για πάνω από 60 χρόνια είχε συνδέσει το όνομά της με την ουσιαστική και γόνιμη μελέτη και παρουσίαση της ελληνικής λογοτεχνίας στη Ρωσία και στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Πρωτοπαρουσίασε τον Καβάφη (1967), συστηματοποίησε την παρουσίαση του Ρίτσου, ανθολόγησε ελληνική ποίηση και διηγήματα, παρουσίασε μυθιστορήματα, έγραψε σειρά επιστημονικών έργων (μονογραφίες, άρθρα, επιστημονικές ανακοινώσεις) πάντα με θέμα τη νεοελληνική λογοτεχνία.

Ως επιμελήτρια εκδόσεων συνεργάστηκε με τους περισσότερους από τους ήδη γνωστούς μεταφραστές, εκπαίδευσε την επόμενη γενιά νεότερων μεταφραστών που έχουν αναλάβει σήμερα τη σκυτάλη, κίνησε το ενδιαφέρον μεγάλων ρώσων ποιητών, ιδιαιτέρως του νομπελίστα Γιόζεφ Μπρόντσκι, για τη νεοελληνική λογοτεχνία (κυρίως προς τον Καβάφη), και δημοσίευσε σειρά, κλασικών σήμερα, μεταφράσεων, νεοελλήνων λογοτεχνών, και ιδίως ποιητών όλων των γενεών, πρωτοπαρουσιάζοντάς τους στα ρωσικά. Μεταξύ αυτών οι Ανδρέας Κάλβος, Κωνσταντίνος Καβάφης, Κώστας Καρυωτάκης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Γιάννης Ρίτσος, Νικηφόρος Βρεττάκος, Άγγελος Τερζάκης, Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης, Μανώλης Αναγνωστάκης, Μίλτος Σαχτούρης, Έκτωρ Κακναβάτος, Βασίλης Βασιλικός, Τίτος Πατρίκιος, Γιάννης Δάλλας, Λευτέρης Πούλιος, Μιχάλης Γκανάς, Γιώργος Μαρκόπουλος, Γιάννης Υφαντής, Κική Δημουλά και Κλείτος Κύρου.

Στην Ελλάδα εξέδωσε ως συγγραφέας και επιμελήτρια πολλά άρθρα και βιβλία, όπως: «Κ.Π. Καβάφης. Οι δρόμοι προς το ρεαλισμό στην ποίηση του 20ού αιώνα» (Αθήνα 1983), «Μιχαήλ Λυκιαρδόπουλος. Ένας Έλληνας στο χώρο του ρωσικού συμβολισμού» (Αθήνα 1989), «Επισημάνσεις. Από την πορεία της ελληνικής ποίησης του 20ού αιώνα» (Αθήνα 1992), «Ο Κ. Π. Καβάφης και η ρωσική ποίηση του αργυρού αιώνα» (Αθήνα 1995), «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 στον καθρέφτη της ρωσικής ποίησης» (Αθήνα 2001), «Κ. Π. Καβάφης, Άπαντα τα ποιήματα.» (Αθήνα 2003), «Ελληνορωσικά συναπαντήματα» (Αθήνα 2004), «Η ρωσική λογοτεχνία στην Ελλάδα. 19ος αιώνας» (Αθήνα 2006). Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με θέματα συγκριτικής ρωσικής και νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Το 1983 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα και εκλέχθηκε καθηγήτρια της νεοελληνικήςς φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η Σόνια Ιλίνσκα συνέχισε να μεταφράζει και να παρουσιάζει στη σύγχρονη Ρωσία τη νεοελληνική λογοτεχνία. Εμβληματικότερο επίτευγμα της περιόδου αυτής υπήρξε η έκδοση του συνόλου του ποιητικού έργου του Κωνσταντίνου Καβάφη στα ρωσικά (συμπεριλαμβανομένων των αποκηρυγμένων και ημιτελών ποιημάτων) το 2009, με βάση την ελληνική έκδοση του 2003.

Η Σόνια Ιλίνσκαγια πέθανε στις 19 Ιανουαρίου 2024 στην Αθήνα, σε ηλικία 86 ετών.