Λαρς φον Τρίερ: Ο σκηνοθέτης μιας ζοφερής πραγματικότητας

Δανός σκηνοθέτης της ευρωπαϊκής κινηματογραφικής πρωτοπορίας, γνωστός για τη ζοφερή κοσμοθεωρία του και τα αμφιλεγόμενα θέματα των ταινιών του. Ο Λαρς φον Τρίερ (Lars von Trier) είναι συνιδρυτής, μαζί με τον συμπατριώτη του σκηνοθέτη Τόμας Βίντερμπεργκ, του αισθητικού κινήματος «Δόγμα 95» («Dogme 95»).

Ο Λαρς Τρίερ γεννήθηκε στις 30 Απριλίου 1956 στην Κοπεγχάγη. To 1989 η μητέρα του, Ίνγκε Χοστ, του αποκάλυψε ότι βιολογικός πατέρας του δεν ήταν ο σύζυγός της Ουλφ Τρίερ, αλλά ο ήρωας της αντίστασης και μετέπειτα ανώτερος δημόσιος υπάλληλος Φριτς Χάρτμαν.

Σπούδασε θεωρία του κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και σκηνοθεσία στην Εθνική Σχολή Κινηματογράφου της Δανίας, από την οποία αποφοίτησε το 1983. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του πρόσθεσε, χάριν παιδιάς, το πρόθεμα «φον» στο επώνυμό του, που παραδοσιακά παραπέμπει σε αριστοκρατική καταγωγή, ακολουθώντας το παράδειγμα των σκηνοθετών Έριχ φον Στροχάιμ και Γιόζεφ φον Στέρνμπεργκ.

Η πρώτη ταινία της “τριλογίας της Ευρώπης”

Το 1984 γύρισε την πρώτη ταινία του με τίτλο «Το στοιχείο του εγκλήματος» («Forbrydelsens element»), το πρώτο μέρος μιας τριλογίας, γνωστή και ως τριλογία της Ευρώπης, η οποία εξερευνά με ιδιαίτερο στιλ το χάος και την αποξένωση στη σύγχρονη Ευρώπη. Οι άλλες ταινίες της τριλογίας είναι η «Επιδημία» («Epidemic», 1987), μία μεταφορική αλληγορία για μία επιδημία πανούκλας και «Ευρώπη» («Europa», 1991), μία εξέταση της ζωής στη Γερμανία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενδιάμεσα γύρισε μία διασκευή της τραγωδίας του Ευριπίδη «Μήδεια» («Medea»).

Το 1994 έγραψε και σκηνοθέτησε την τηλεοπτική σειρά «Riget («Το Βασίλειο»), η οποία εκτυλίσσεται σ’ ένα νοσοκομείο και επικεντρώνεται στο υπερφυσικό και το μακάβριο. Γνώρισε μεγάλη επιτυχία, με αποτέλεσμα να γυρίσει τη συνέχειά της «Riget II» (1997) και μία τρίτη το 2022. Το 2004 προβλήθηκε η αμερικανική εκδοχή της σειράς με τίτλο «Kingdom Hospital», σε σενάριο του διάσημου μυθιστοριογράφου Στίβεν Κινγκ, με τον Τρίερ σε ρόλο εκτελεστικού παραγωγού.

Το μανιφέστο για το «Δόγμα 95» και το «Δαμάζοντας τα κύματα»

Το 1995 ο Τρίερ και ο Βίντερμπεργκ υπέγραψαν ένα μανιφέστο με τον τίτλο «Δόγμα 95». Όσοι κινηματογραφιστές το συνυπέγραψαν, δεσμεύτηκαν με «όρκο αγνότητας» ότι, μεταξύ άλλων, δεν θα χρησιμοποιούσαν οποιαδήποτε σκηνικά αντικείμενα ή εφέ στις ταινίες τους, προκειμένου να επιτευχθεί μια καθαρή μορφή αφηγηματικού ρεαλισμού.

Η επόμενη ταινία του ήταν το «Δαμάζοντας τα κύματα» («Breaking the Waves», 1996), μια ζοφερή ιστορία για μια ευσεβή σκωτσέζα που υπομένει τη βιαιότητα του συζύγου της, και χάρισε στην πρωταγωνίστρια της Έμιλι Γουότσον μία υποψηφιότητα για Όσκαρ. Στην ταινία ενσωματώνεται μεγάλο μέρος από το πνεύμα του μανιφέστου, αλλά η μόνη του ταινία που είναι πιστή στο «Δόγμα 95» είναι «Οι Ηλίθιοι» («Idioterne», 1998), μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη δουλειά που επικεντρώνεται σε μια ομάδα ανθρώπων που προσποιούνται ότι είναι ανάπηροι.

«Dogville» με Νικόλ Κίντμαν και «Manderlay»

Το 2000 γύρισε την ταινία «Χορεύοντας στο Σκοτάδι» («Dancer in the Dark»), ένα μελόδραμα με πρωταγωνίστρια την ισλανδή ποπ τραγουδίστρια Μπγιορκ, που υποδύεται μια σχεδόν τυφλή εργάτρια που βρίσκε αποκούμπι στη μουσική. Ο Τρίερ προσέλκυσε περισσότερη προσοχή με το «Dogville» (2003), μία κυνική και δραματικά αυστηρή παραβολή για τις Ηνωμένες Πολιτείες, με πρωταγωνίστρια τη Νικόλ Κίντμαν. Αν και επικρίθηκε για έλλειψη λεπτότητας και περίσσεια μισογυνισμού, ακολούθησε η συνέχειά της δύο χρόνια αργότερα με τον τίτλο «Manderlay».

Το 2009 ήταν η σειρά της ταινίας του «Αντίχριστος» («Antichrist») να προκαλέσει το κοινό με την έντονη απεικόνιση της σεξουαλικής βίας στη σχέση ενός ζευγαριού και ακολούθησε η στοιχειωμένη «Μελαγχολία» («Melancholy», 2011), στην οποία ένας χαοτικός γάμος και μια οικογενειακή διαφωνία έρχονται αντιμέτωποι με την επικείμενη σύγκρουση ενός πλανήτη με τη Γη.

«Nymphomaniac» σε δύο μέρη

Η επόμενη ταινία του «Nymphomaniac», που κυκλοφόρησε σε δύο μέρη το 2013, διερευνά τις σαρκικές δραστηριότητες μιας ανύπαντρης γυναίκας – την υποδύονται διαφορετικές ηθοποιοί σε διαφορετικές ηλικίες – από τις πρώτες εμπειρίες της ζωής της έως τις μεταγενέστερες. Η πιο πρόσφατη ταινία του είναι το «Σπίτι που έχτισε ο Τζακ» («The House That Jack Built», 2018), μία σκόπιμα προκλητική ταινία που ακολουθεί την εγκληματική διαδρομή ενός κατά συρροή δολοφόνου.