Μιχαήλ Άγγελος: Ο κορυφαίος καλλιτέχνης της Αναγέννησης

Ο Μιχαήλ Άγγελος είναι ο κορυφαίος καλλιτέχνης (ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας και ποιητής) που ανέδειξε η Αναγέννηση. Το έργο του είναι τεράστιο σε έκταση, άφθαστο σε δύναμη έκφρασης και πρωτοτυπία. Στο περιβάλλον των Μεδίκων της Φλωρεντίας όπου μεγάλωσε, γνώρισε τον αρχαίο κόσμο κι αγάπησε με πάθος την κλασική τέχνη. Από την αρχαία ελληνική μυθολογία, από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη άντλησε όλα του τα θέματα.

Ο Μικελάντζελο ντι Λουντοβίκο Μπουονορότι Σιμόνι, όπως είναι το πλήρες όνομά του, γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1475 στο Καπρέζε της τότε Δημοκρατίας της Φλωρεντίας. Διεθνώς είναι γνωστός με το μικρό του όνομα ως Μικελάντζελο και στον ελληνικό χώρο ως Μιχαήλ Άγγελος.

Καταγόταν από οικογένεια ξεπεσμένων αριστοκρατών και ο πατέρας του ήταν ένα είδος τοποτηρητή της φλωρεντινής εξουσίας.

Οι σπουδές

Σπούδασε στη Φλωρεντία, αρχικά με δάσκαλο τον ζωγράφο Ντομένικο Γκιρλαντάγιο και στη συνέχεια στη Σχολή των Μεδίκων, όπου και επηρεάστηκε από τον κύκλο των νεοπλατωνικών φιλοσόφων, καλλιτεχνών, ποιητών και λογίων (Πολιτσιάνο, Μαρσίλιο Φιτσίνο, Πίκο ντε λα Μιράντολα) που περιστοίχιζαν τον προστάτη του Λαυρέντιο Μέδικο τον Μεγαλοπρεπή. Η καλλιτεχνική του μεγαλοφυΐα έγινε πολύ σύντομα αντιληπτή κι ενθαρρύνθηκε από την πρώτη στιγμή.

Μετά το θάνατο του Λαυρέντιου, πήρε στην Μπολόνια και στη συνέχεια στη Ρώμη, όπου και άρχισε να δουλεύει (σε ηλικία 23 μόλις ετών) την «Πιετά» του Αγίου Πέτρου. Όταν επέστρεψε στη Φλωρεντία (1501), λάξευσε τον επιβλητικό μαρμάρινο «Δαυίδ», για λογαριασμό της κυβέρνησης της πόλης. Άλλα αξιόλογα έργα του της περιόδου αυτής είναι το γλυπτό «Η Παναγία της Βρύγης», ο πίνακας «Η Αγία Οικογένεια» και το μεγάλων διαστάσεων προσχέδιό του για τη νωπογραφία «Η μάχη της Κασίνα».

Το 1505, ο πάπας Ιούλιος Β' τον κάλεσε και πάλι στη Ρώμη και του ανέθεσε να σχεδιάσει και να κατασκευάσει έναν τάφο που θα δόξαζε το όνομά του μετά
το θάνατό του. Τελικά, λόγω της σύγκρουσής του με τον πάπα και της αναχώρησής του από τη Ρώμη, ολοκληρώθηκε μόνο μία από τις 40 μορφές που προβλέπονταν αρχικά (ο Μωυσής), ενώ δύο ακόμα μορφές σκλάβων ή αιχμαλώτων (σήμερα στο Λούβρο) παρέμειναν ημιτελείς. Αργότερα, οι δύο άντρες συμφιλιώθηκαν και πάλι, και το 1508 ο Μιχαήλ Άγγελος ξαναγύρισε στη Ρώμη.

Η διακόσμηση της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα

Ωστόσο, το έργο που του ανατέθηκε τότε από τον Πάπα δεν ήταν η ολοκλήρωση του τάφου του, αλλά η διακόσμηση της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα, στο Βατικανό. Το τεράστιο αυτό εγχείρημα τον απορρόφησε σχεδόν ολοκληρωτικά τα επόμενα 4 περίπου χρόνια. Από το χρωστήρα του βγήκαν έργα καταπληκτικά όπως «Ο Θεός δημιουργεί τον κόσμο», άλλες σκηνές από τη δημιουργία του κόσμου, δώδεκα τεράστιες προσωπογραφίες με Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, Σίβυλλες
κι άλλες τοιχογραφίες, όλες με μορφές γιγαντιαίες, υπεράνθρωπες, με άφθαστη εκφραστικότητα, με καταπληκτικό μεγαλείο.

Από τη δουλειά αυτή, που απαιτούσε πνευματική, ψυχική και σωματική υπερένταση, ο Μιχαήλ Άγγελος βγήκε ως καλλιτέχνης θριαμβευτής, αλλά ως άνθρωπος σωματικά συντετριμμένος, με χαλασμένη την όραση. Οι νωπογραφίες του στην Καπέλα Σιξτίνα αποτέλεσαν ανεξάντλητη πηγή θαυμασμού και έμπνευσης για τους μεταγενέστερους ζωγράφους. «Πριν δεις την Καπέλα Σιξτίνα, δεν διανοείσαι τι είναι σε θέση να πετύχει ο άνθρωπος», έγραψε ο Γκαίτε.

Η συγχώρεση του από τους Μεδίκους

Όταν το 1527 η Φλωρεντία εξεγέρθηκε, η συμπάθειά του για τις δημοκρατικές ιδέες υπερίσχυσε και, παρά τους στενούς δεσμούς του με τους εκδιωχθέντες Μέδικους, πήρε μέρος ενεργά στην άμυνα της πόλης ως μηχανικός υπεύθυνος για τα οχυρωματικά έργα. Μετά την ανακατάληψη της πόλης από τους Μεδίκους (1530), οι πρώην προστάτες του τον συγχώρησαν και του ανέθεσαν να συνεχίσει το έργο του στο Παρεκκλήσιό τους, που προοριζόταν να στεγάσει τους τάφους της οικογένειας.

Το 1534 κλήθηκε και πάλι στη Ρώμη για να ζωγραφίσει μια τεράστια νωπογραφία με θέμα τη «Δευτέρα Παρουσία» στο τοίχο του ιερού της Καπέλα Σιξτίνα. Τα υπόλοιπα χρόνια του τα πέρασε στη Ρώμη, όπου και συνδέθηκε με την αριστοκράτισσα ποιήτρια Βιτόρια Κολόνα (1492-1547), που άσκησε μεγάλη επιρροή πάνω του στην τελευταία αυτή περίοδο της ζωής του.

Το 1542, ο πάπας Παύλος Γ' του ανέθεσε να ζωγραφίσει δύο ακόμα νωπογραφίες (για το δικό του παρεκκλήσιο, την Καπέλα Παολίνα) με θέμα τη Σταύρωση του Αγίου Πέτρου και τη Μεταστροφή του Αγίου Παύλου (ολοκληρώθηκαν το 1550).

Τα σημαντικότερα γλυπτά του

Το 1546 ονομάστηκε επικεφαλής αρχιτέκτονας του Αγίου Πέτρου και υπεύθυνος για τα κτίσματα και τη διαμόρφωση του χώρου στο Καπιτώλιο της Ρώμης. Την εποχή ακριβώς που σχεδίαζε τον τρούλο του Αγίου Πέτρου κι επιστατούσε το χτίσιμο τόσο της εκκλησίας όσο και των άλλων κτιρίων που είχε αναλάβει, βρήκε πάντως το χρόνο να λαξεύσει και τρία από τα σημαντικότερα ίσως γλυπτά του: την «Πιετά» (1550, σήμερα στο Μουσείο του Καθεδρικού Ναού της Φλωρεντίας), την «Πιετά Παλεστρίνα» (1556, σήμερα στην Ακαδημία της Φλωρεντίας) και την «Πιετά Ροντανίνι» (1564, σήμερα στο Καστέλο Σφορτσέσκο του Μιλάνου).

Ο Μιχαήλ Άγγελος πέθανε στις 18 Φεβρουαρίου 1564 στη Ρώμη, σε ηλικία 88 ετών. Η ταφή έγινε στην αληθινή του πατρίδα, τη Φλωρεντία, στην εκκλησία της Σάντα Κρότσε.

• Διαβάστε: Μιχαήλ Άγγελος - Αποφθέγματα