Λευτέρης Ξανθόπουλος

Ο Λευτέρης Ξανθόπουλος υπήρξε πολυσχιδής καλλιτεχνική φύση: σκηνοθέτης, ποιητής, συγγραφέας κριτικών και θεωρητικών κειμένων για τον κινηματογράφο. Η μετανάστευση – είτε λόγω οικονομικών συνθηκών, είτε λόγω του Εμφυλίου Πολέμου – δεσπόζει θεματικά σχεδόν στο σύνολο του κινηματογραφικού έργου του. Πιο γνωστή δημιουργία του, η πολυβραβευμένη ταινία του «Καλή πατρίδα σύντροφε» (1986), που άνοιξε νέους δρόμους στο είδος του δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ.

Ο Λευτέρης Ξανθόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Φεβρουαρίου 1945 και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Καβάλα, απ’ όπου καταγόταν η οικογένειά του.
Το 1972 εγκατέλειψε την εργασία του στην Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Αναπτύξεως (ΕΤΒΑ) και τις σπουδές του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών για να σπουδάσει κινηματογράφο στο Λονδίνο (The London Film School). Έζησε για περισσότερο από δέκα χρόνια σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘70 ασχολήθηκε με το ντοκιμαντέρ και βραβεύτηκε επανειλημμένα. Μερικά από τα πιο σημαντικά του είναι: «Ελληνική κοινότητα Χαϊδελβέργης» (1976), «Ο Γιώργος από τα Σωτηριάνικα» (1978), «Στα Τουρκοβούνια» (1982) και «Επί Κολωνώ» (1983). Γύρισε επίσης πολλά ντοκιμαντέρ για την ΕΡΤ, αλλά και για την εμβληματική εκπομπή «Παρασκήνιο», που μεταδιδόταν από την ΕΡΤ.

Το 1985 γύρισε την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους με τίτλο «Καλή Πατρίδα, Σύντροφε», ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ που βραβεύτηκε τον επόμενο χρόνο στα κινηματογραφικά φεστιβάλ του Λοκάρνο και της Θεσσαλονίκης (βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη και μουσικής για την Ελένη Καραΐνδρου). Η ταινία, που συνδυάζει μυθοπλαστικά στοιχεία και ντοκιμαντέρ, αναφέρεται στους έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Ουγγαρία μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο κι έχτισαν το χωριό «Νίκος Μπελογιάννης» το 1950.

Η αμέσως επόμενη ταινία του με τίτλο «Ο Δραπέτης» (1991) έχει ως πρωταγωνιστή της ένα καραγκιοζοπαίχτη (Κώστας Καζάκος), που προσπαθεί να κρατήσει ένα κομμάτι της ρομαντικής αυτής τέχνης ζωντανή, όμως οι εξελίξεις προλαβαίνουν κάθε του προσπάθεια και το κοντινό του περιβάλλον όλο και απομακρύνεται από τα πιστεύω του. Η ταινία σημείωσε καλλιτεχνική επιτυχία και βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ συμμετείχε στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών στο φεστιβάλ των Καννών.

Εκτός όμως από τον κινηματογράφο, ο Λευτέρης Ξανθόπουλος άφησε το στίγμα του και στα ελληνικά γράμματα. Τον Ιανουάριο 1967 βραβεύτηκαν ποιήματά του στον Γ’ πανελλήνιο ποιητικό διαγωνισμό του περιοδικού «Πανσπουδαστική» με κριτική επιτροπή τους ποιητές Νίκο Γκάτσο, Γιάννη Ρίτσο και Νικηφόρο Βρεττάκο. Η πρώτη του ποιητική συλλογή «Αντίψυχα» εκδόθηκε ιδίοις αναλώμασι το 1972. Στη συνέχεια κυκλοφόρησαν πολλά ακόμα βιβλία με την υπογραφή του («Περιπέτειες πλανόδιου σωματοφύλακα ονείρων», «Το κόκκινο δωμάτιο», «Γιατί οι γυναίκες δεν αγαπούν τη βροχή» κ.ά.), ενώ συμμετείχε σε συλλογικά έργα, με πιο πρόσφατο βιβλίο του το «Άνθρωπος μηδενικών αποχρώσεων».

Από το 1995 δίδασκε σε ανώτερες σχολές Δραματικής Τέχνης και σε εργαστήρια θεατρικών σπουδών το μάθημα της υποκριτικής στον κινηματογράφο. Δημοσίευσε πλήθος κειμένων και άρθρων του στις εφημερίδες «Τα Νέα» και «Ελευθεροτυπία» και σε περιοδικά («Αντί», «Σύγχρονος Κινηματογράφος», «Η Λέξη», «Νέα Εστία», «Σκαπτή Ύλη», «Τραμ», «Διαβάζω», «Οδός Πανός», «Το Δέντρο», «Πλανόδιον» κ.ά.).

Ο Λευτέρης Ξανθόπουλος άφησε την τελευταία του πνοή σε νοσοκομείο των Αθηνών, στις 19 Ιουνίου 2020, σε ηλικία 75 ετών. Η επιβαρυμένη υγεία του δεν άντεξε στην εγχείρηση καρδιάς στην οποία είχε υποβληθεί.

Τον Νοέμβριο του 2020 κυκλοφόρησε ένας τόμος διηγημάτων του με τίτλο «Warum?» από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «“Warum” στα γερμανικά σημαίνει “γιατί” και σίγουρα ο Ξανθόπουλος δεν διάλεξε τυχαία τον τίτλο του βιβλίου του. Τοποθετώντας όλες τις ιστορίες του κοντά στις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, ο συγγραφέας δεν μιλάει παρά μόνο παρεμπιπτόντως για το εορταστικό πνεύμα των ημερών, αφού ο βασικός σκοπός του είναι άλλος: να βρει απλώς μια κοινή αφορμή για να συνδέσει εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους ανθρώπους, ξετυλίγοντας τον μίτο της ζωής τους προς μία σταθερά ερωτηματική κατεύθυνση: έχουν άραγε σημασία τα όσα έζησαν, κι αν ναι, ποια ακριβώς είναι αυτή και τι άραγε θα συνέβαινε αν αίφνης έρχονταν ξανά αντιμέτωποι μαζί της; Υπό αυτή την έννοια, εκείνο που κυριαρχεί στα διηγήματα του Ξανθόπουλου είναι το άνοιγμα της μνήμης, η διαρκής λειτουργία της διελκυστίνδας της» σημειώνει σε άρθρο του ο κριτικός λογοτεχνίας Βαγγέλης Χατζηβασιλείου.