Ο Σταύρος Τσιώλης υπήρξε ένας από τους ξεχωριστούς έλληνες σκηνοθέτες και σεναριογράφους, με δύο διακριτές περιόδους της δημιουργικής του πορείας. Από το 1958 έως το 1973 υπηρέτησε τον λεγόμενο Παλαιό Εμπορικό Κινηματογράφο και από το 1985 έως τον θάνατό του τον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο. Κύριες επιρροές του, σύμφωνα με τον ίδιο, ο ιταλικός νεορεαλισμός και ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες. Έγραψε επίσης θεατρικά έργα και στίχους για τραγούδια των ταινιών του, αλλά και για τραγουδιστές της λαϊκής μουσικής (Μαριώ, Πίτσα Παπαδοπούλου, Αντώνης Ρέμος).
Ο Σταύρος Τσιώλης γεννήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 1937 στην Τρίπολη της Αρκαδίας. Σπούδασε κινηματογράφο στη Σχολή Σταυράκου στην Αθήνα και από το 1958 δούλεψε ως βοηθός σκηνοθέτη σε 54 ταινίες. Η πρώτη του ταινία, η οποία βασίστηκε και σε δικό του σενάριο, ήταν το μελόδραμα «Ο μικρός δραπέτης», που γύρισε το 1968 για τη Φίνος Φιλμ. Τον επόμενο χρόνο γύρισε πάλι για τη Φίνος Φιλμ τις ταινίες «Πανικός» σε δικό του σενάριο και «Ζούγκλα των Πόλεων» σε σενάριο του Νίκου Φώσκολου. Το 1970 γύρισε την τελευταία ταινία του στη Φίνος Φιλμ, το αστυνομικό δράμα «Κατάχρησις Εξουσίας», σε σενάριο Νίκου Φώσκολου και πρωταγωνιστές τον Νίκο Κούρκουλο,την Μπέτι Λιβανού και τον Μάνο Κατράκη. Η ταινία έκανε διεθνή καριέρα και είχε μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Μετά το σενάριο που έγραψε με το ψευδώνυμο Διονύσης Φωκάς για την ταινία του Πέτρου Λύκα «Θέμα Συνειδήσεως» (1973), εγκατέλειψε τον κινηματογράφο για μία δωδεκαετία και επανήλθε το 1985 με ταινίες διαφορετικού ύφους και θεματολογίας. Η ταινία του «Μια Τόσο Μακρινή Απουσία» απέσπασε έξι πρώτα βραβεία στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, ενώ οι «Ακατανίκητοι Εραστές» το 1988 παίχτηκαν στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.
Στα τέλη του 2015 ο Σταύρος Τσιώλης ανακοίνωσε την προσπάθεια γυρίσματος της νέας του ταινίας «Γυναίκες που περάσατε από εδώ», η οποία υλοποιήθηκε με συμμετοχική χρηματοδότηση (crowdfunding) κι έκλεισε την τριλογία «Γυναίκες» (μετά το «Παρακαλώ Γυναίκες, μην κλαίτε» και «Ας περιμένουν οι Γυναίκες»). Οι ταινίες του έχουν προβληθεί σε πολλά φεστιβάλ και εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό κι έχουν αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις.
Στη δεύτερη περίοδο της κινηματογραφικής του διαδρομής, ο Σταύρος Τσιώλης δημιούργησε ένα προσωπικό είδος κωμωδίας, που βασίζεται στο λεπτό χιούμορ, τους αυτοσχεδιαστικούς διαλόγους και τη χρήση, πολλές φορές, ερασιτεχνών ηθοποιών. Στις ταινίες του αποτύπωσε τη λατρεία του για τις γυναίκες, τις αντρικές παρέες και τους λαϊκούς μύθους. Αυτά τα ιδιαίτερα στοιχεία της κινηματογραφικής γραφής του τα συνδύασε με τη λαϊκή μουσική, αλλά και την περιπλάνηση στο ελληνικό τοπίο (ιδιαίτερα της Αρκαδίας), το οποίο κινηματογράφησε με αισθαντικότητα. Σε πολλές ταινίες του πρωταγωνιστής είναι ο Αργύρης Μπακιρτζής των «Χειμερινών Κολυμβητών».
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έγραψε και ανέβασε θεατρικά έργα, όπως «Τα κοκκινομπλέ πατίνια» (2006), «Ταξιδεύοντας με τον ΠΑΟΚ, μια ιστορία του Σταθμού Λαρίσης» (2011) και «Η πόρτα» ή «Ο σωρός των φασολιών» (2012). Όλα τα θεατρικά του έργα έχουν καταγραφεί στο βιβλίο του «Θεατρικά», που εκδόθηκε το 2016.
Ο Σταύρος Τσιώλης πέθανε στην Αθήνα στις 23 Ιουλίου 2019, σε ηλικία 81 ετών.