Μάριο Βάργκας Λιόσα

Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα (Mario Vargas Llosa) είναι περουβιανός μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και λογοτεχνικός κριτικός, βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2010 για «τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τις αιχμηρές εικόνες της αντίστασης, της ανταρσίας και της ήττας του ατόμου». Είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής, αν και ξεκίνησε τη λογοτεχνική του καριέρα στην Ευρώπη. Τα περισσότερα μυθιστορήματά του εκτυλίσσονται στο Περού. Από τα πρώτα του έργα, έχει χρησιμοποιήσει μία μεγάλη ποικιλία τεχνικών της λογοτεχνικής πρωτοπορίας για να παρουσιάσει «τη διττότητα του πραγματικού κόσμου». Αν και ακολούθησε την παράδοση της κοινωνικής διαμαρτυρίας, εκθέτοντας την πολιτική διαφθορά, τον σεξισμό, τις φυλετικές προκαταλήψεις και τη βία της περουβιανής κοινωνίας, τονίζει σε κάθε περίσταση ότι ο συγγραφέας δεν πρέπει ποτέ να κάνει κήρυγμα ή να εκθέτει τους καλλιτεχνικούς στόχους του για ιδεολογική προπαγάνδα.

Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα γεννήθηκε στις 28 Μαρτίου 1936 στην πόλη Αρεκίπα του νότιου Περού και μεγάλωσε με τη μητέρα και τους παππούδες του στην πόλη Κοτσαμπάμα της Βολιβίας. Παιδί χωρισμένων γονιών γνώρισε τον πατέρα του σε ηλικία 10 ετών μετά την επιστροφή του στο πάτριο έδαφος.

Με την προτροπή του πατέρα του, που ήταν ραδιοτηλεγραφητής, φοίτησε στη Στρατιωτική Ακαδημία Λεόνσιο Πράδο της Λίμα (1950-1952) και στη συνέχεια σπούδασε νομικά και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Σαν Μάρκος της Λίμα. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του εντάχθηκε σε κομμουνιστικό πυρήνα, που μελετούσε το έργο του Μαρξ, και σε ηλικία 19 ετών παντρεύτηκε την κατά δέκα χρόνια μεγαλύτερη θεία του Χούλια Ουρκίδι, προκαλώντας αναστάτωση στην οικογένειά του.

Χάρη σε υποτροφία συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, από το οποίο έλαβε το διδακτορικό του το 1959 με τη διατριβή του για το έργο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου άσκησε διάφορα επαγγέλματα, όπως μεταφραστής, καθηγητής Ισπανικών, δημοσιογράφος στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων και τηλεπαρουσιαστής.

«Η λογοτεχνία υπήρξε η σπονδυλική στήλη, το νευραλγικό κέντρο της ύπαρξής µου. Ήταν περίπου προφανές από την αρχή, έστω και υποσυνείδητα, ότι θα γίνω συγγραφέας. Από τη στιγμή που ανακάλυψα την ανάγνωση» έχει πει σε συνέντευξή του στη γαλλική εφημερίδα «Λε Φιγκαρό». Το φθινόπωρο του 1958 στη Μαδρίτη, άρχισε να γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα με βάση τις προσωπικές εμπειρίες του από τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στη στρατιωτική σχολή της Λίμα. Το βιβλίο «Η πόλη και τα σκυλιά» («La ciudad y los perros»), που ολοκληρώθηκε το 1961 κι εκδόθηκε το 1963, τον έκανε παγκοσμίως γνωστό και προκάλεσε την οργή τού τότε στρατιωτικού καθεστώτος της πατρίδας του.

Τρία χρόνια αργότερα, θα καθιερωθεί με το μυθιστόρημα «Το Πράσινο Σπίτι» («La casa verde»), που εξελίσσεται σε δύο διαφορετικούς τόπους: την Πιούρα, μία μικρή πόλη στην έρημο της περουβιανής ακτής, και τη Σάντα Μαρία ντε Νιέβα, ένα χωριό χαμένο στην καρδιά της Αμαζονίας. Συνδετικός κρίκος και των δύο είναι το «Πράσινο Σπίτι», το θρυλικό πορνείο της Πιούρα: άντρο ακολασίας για τον ιερέα και τους πιστούς της, τόπος ξεφαντώματος και απαγορευμένων απολαύσεων για τους άντρες της περιοχής, αλλά και τους ξένους. Σ' αυτό βασίστηκε το θεατρικό του έργο «La Chunga», που ανέβηκε το 2010 από την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στο θέατρο «Επί Κολωνώ». Ένα άλλο σημαντικό μυθιστόρημά του είναι «Ο πόλεμος της συντέλειας του κόσμου» («La guerra del fin del mundo»), που κυκλοφόρησε το 1981, και είναι μία συγκλονιστική μεταφορά για το καλό και το κακό.

Με την αυγή του νέου αιώνα δημοσίευσε το μυθιστόρημα «Η γιορτή του τράγου» («La Fiesta del Chivo», 2000), στο οποίο καταδικάζει τη στυγερή δικτατορία του Τρουχίλο, που βασάνισε τρία εκατομμύρια πολίτες της Δομινικανής Δημοκρατίας. «Στην αρχή δεν ήταν ένα τέρας. Μετατράπηκε σιγά σιγά σ’ αυτό. Ο Τρουχίλο ήταν η δομινικανική εκδοχή του «Καλιγούλα» του Αλμπέρ Καμί. Όλοι έχουμε επιθυμίες που, αν μπορούσαν να εκφραστούν με απόλυτη ελευθερία, θα μας έκαναν τέρατα. Η απόλυτη εξουσία που κατόρθωσε να συγκεντρώσει, του επέτρεψε να μετατρέψει όλες του τις επιθυμίες σε πραγματικότητα. Δεν πρέπει να επιρρίπτουμε ευθύνες μόνον στους δικτάτορες. Σ' όλες τις δικτατορίες υπάρχει συνενοχή από ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού» είχε πει σε συνέντευξή του. Με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου, ο συγγραφέας είχε επισκεφθεί την Αθήνα.

Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα έχει γράψει περισσότερα από τριάντα μυθιστορήματα, θεατρικά έργα και δοκίμια. Εκτός από τα προαναφερθέντα, στα ελληνικά κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του: «Συζητήσεις στον καθεδρικό ναό» (1969), «Η Χούλια και ο γραφιάς» (1977), «Μια ιστορία για τον Μάυτα» (1983), «Ο άνθρωπος που έλεγε ιστορίες» (1987), «Μητριάς Εγκώμιο (1988), «Τα τετράδια του δον Ριγοβέρτο» (1997), «Ο παράδεισος στην άλλη γωνία» (2003), το «Παλιοκόριτσο» (2007), «Ένας διακριτικός ήρωας» (2013), αλλά και η αυτοβιογραφία του «Το ψάρι στο νερό» (1993).

Εξαιρετικά ταραχώδης, όσο και αμφιλεγόμενη, υπήρξε η πολιτική του διαδρομή. Γοητεύτηκε από τον Φιντέλ Κάστρο και πήγε στην Αβάνα, την οποία εγκατέλειψε για να επιστρέψει στην Ευρώπη. Το 1971 διέκοψε δημοσίως τους δεσμούς του με την Κούβα και χαρακτήρισε τον Κάστρο «αριστερό δικτάτορα». Σταδιακά, από τις τάξεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς μεταστράφηκε στον φιλελευθερισμό - γι’ άλλους στην παραδοσιακή Δεξιά. Μέχρι σήμερα, δεν διστάζει όπου σταθεί κι όπου βρεθεί να ασκεί δριμεία κριτική στις κυβερνήσεις της Κούβας και της Βενεζουέλας και να υπερασπίζεται τον φιλελευθερισμό.

Το 1990 ήταν υποψήφιος του κεντροδεξιού συνασπισμού για την προεδρία του Περού και ηττήθηκε κατά κράτος από τον δημαγωγό Αλμπέρτο Φουχιμόρι, ο οποίος αργότερα καθαιρέθηκε για μία σειρά από σκάνδαλα. Απογοητευμένος από την ήττα του και ανήσυχος για τις δικτατορικές τάσεις του αντιπάλου του πήρε την ισπανική υπηκοότητα, δυσαρεστώντας πολλούς Περουβιανούς. «Το Περού θέλει να μου αφαιρέσει την υπηκοότητά μου και δεν θα ήθελα να μετατραπώ σε παρία από τη μία μέρα στην άλλη», είχε πει καταγγέλλοντας την κυβέρνηση Φουχιμόρι.

Την εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του, την έχει περιγράψει σε μία αυτοπροσωπογραφία του: «Ένας Περουβιανός που επιδιώκει να είναι πολίτης του κόσμου. Η αγάπη του είναι η λογοτεχνία, στην οποία αφιερώνει σχεδόν όλο το χρόνο του. Αντιλαμβανόταν πάντα τη λογοτεχνία ως ένα στοιχείο της ανθρώπινης ελευθερίας, χωρίς την οποία η ανθρώπινη ζωή θα ήταν ανυπόφορη. Τώρα ζει μεταξύ Αγγλίας και Ισπανίας, όπου έχει πάρει την ισπανική υπηκοότητα, διατηρώντας ωστόσο το περουβιανό διαβατήριο. Έχει κατοικήσει στη Γαλλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Θα του άρεσε να ζει παντού και να γράψει πολλά μυθιστορήματα πριν πεθάνει. Η πολιτική εμπειρία του 1990, όταν έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία του Περού ενάντια στον Φουχιμόρι, δεν είχε τύχη. Αλλά του δίδαξε πολλά πράγματα για τη χώρα του και για τους περιορισμούς, που γι' αυτόν είναι ανυπέρβλητοι, στο πεδίο της πολιτικής δράσης».

Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα χώρισε με τη θεία του το 1964 κι ένα χρόνο αργότερα παντρεύτηκε την πρώτη του εξαδέλφη Πατρίσια Λιόσα, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Μετά το νέο χωρισμό του, συζεί από το 2015 με τη σύντροφό του Ιζαμπέλ Πρέισλερ, πρώην σύζυγο του δημοφιλούς τραγουδιστή Χούλιο Ιγκλέσιας.

• Διαβάστε: Μάριο Βάργκας Λιόσα - Αποφθέγματα