Σαχίντ Ναντίμ

Ο Σαχίντ Ναντίμ (Shahid Nadeem) είναι ένας από τους σπουδαιότερους θεατρικούς συγγραφείς του Πακιστάν και επικεφαλής του φημισμένου Θεάτρου Ατζόκα, που εδρεύει στη Λαχώρη. Τα έργα του αναγνωρίζονται ευρέως για την τολμηρή κοινωνική τους θεματολογία που μερικές φορές περιλαμβάνει και θέματα ταμπού, όπως ο θρησκευτικός εξτρεμισμός, η βία κατά των γυναικών, οι διακρίσεις κατά των μειονοτήτων, η ελευθερία της έκφρασης, το κλίμα, η ειρήνη και ο Σουφισμός.

Αρκετά από τα έργα του ασχολούνται με το ζήτημα της διχοτόμησης της Ινδικής υποηπείρου και της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Συνδυάζει επιδέξια τα σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα με παραδοσιακές φόρμες και τη λαϊκή κληρονομιά για να παρουσιάσει ένα ψυχαγωγικό θέατρο που διεγείρει την ευφυΐα. Η μουσική αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των θεατρικών του παραγωγών.

Ο Σαχίντ Ναντίμ γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1947 στην πόλη Σοπόρε του Κασμίρ. Έγινε πρόσφυγας στην τρυφερή ηλικία του ενός έτους, όταν η οικογένειά του αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στο νεοϊδρυθέν Πακιστάν μετά τον πόλεμο του 1948 μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν για την επίμαχη περιοχή του Κασμίρ.

Έζησε στη Λαχώρη, όπου απέκτησε μεταπτυχιακό στην Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Πουντζάμπ. Έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων, αλλά αφοσιώθηκε στη συγγραφή θεατρικών έργων, όταν ως πολιτικός εξόριστος στο Λονδίνο ξεκίνησε να γράφει έργα για την αντιφρονούσα θεατρική ομάδα Ατζόκα που ιδρύθηκε από τη Μαντίχα Γκαουχάρ (1956-2018), μία πρωτοπόρο ακτιβίστρια του θεάτρου, την οποία παντρεύτηκε αργότερα.

Ο Σαχίντ Ναντίμ έχει γράψει περισσότερα από 50 πρωτότυπα έργα στις γλώσσες Πουντζάμπι και Ούρντου κι έχει κάνει αρκετές διασκευές έργων του Μπρεχτ. Έχει συνεργαστεί με την Πακιστανική Τηλεόραση ως παραγωγός και μέλος της ανώτερης διοίκησης.

Φυλακίστηκε τρεις φορές εξαιτίας της αντιστασιακής του δράσης προς τα διάφορα στρατιωτικά καθεστώτα της πατρίδας του και υιοθετήθηκε ως κρατούμενος συνείδησης από τη Διεθνή Αμνηστία. Ενώ βρισκόταν στη διαβόητη φυλακή Μιανβάλι άρχισε να γράφει έργα που ανέβαιναν από και για τους φυλακισμένους. Αργότερα εργάστηκε σε διάφορες εκστρατείες της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ασία και τον Ειρηνικό Ωκεανό.

Υπήρξε υπότροφος σε διάφορα αμερικανικά ινστιτούτα και είναι μέλος του δικτύου «Θέατρο χωρίς Σύνορα» (Theatre without Borders). Τα έργα του Σαχίντ Ναντίμ είναι ευρέως διαδεδομένα στο Πακιστάν και την Ινδία. Έργα του έχουν ανέβει σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των «Bulha» στο Λονδίνο, «Tramway» στη Γλασκώβη και Χέλσινγκορ (Δανία), «Amrika Chalo» στην Ουάσιγκτον, «Bala King» στο Όσλο, «Burqavaganza» στις ΗΠΑ (Σαν Φρανσίσκο, Σάντα Μόνικα, Νέα Υόρκη) και «Dara» στο Λονδίνο.

Τα έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και έχουν δημοσιευτεί από τους εκδοτικούς οίκους Oxford University Press και Nick Hern Publishers και σε αρκετές ανθολογίες. Το 2009 του απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο του Πακιστάν για την Υπερηφάνεια της Ερμηνείας.

Έχει επίσης σκηνοθετήσει έργα για το θέατρο και την τηλεόραση κι έχει διοργανώσει φεστιβάλ Θεάτρου για την Ειρήνη στην Ινδία και το Πακιστάν. Έχει γράψει για εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας στο Πακιστάν και την Ινδία και για την Υπηρεσία Ούρντου του BBC. Ήταν παραγωγός σε ντοκιμαντέρ που αφορούσαν πολιτιστικά θέματα, όπως το Μουσείο της Λαχώρης, τα έθιμα των Πουντζάμπι, τον φιλόσοφο και ποιητή Ικμπάλ και τον ζωγράφο Σαντκάιν.

Το 2020 ο Σαχίντ Ναντίμ υπέγραψε το μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, το οποίο έχει ως εξής:

Το Θέατρο ως Βωμός

Στο τέλος μιας παράστασης ενός έργου για τον Ποιητή Σούφι, Μπουλέχ Σαχ από το Θέατρο Ajoka, ένας ηλικιωμένος άντρας συνοδευόμενος από ένα νεαρό αγόρι πλησίασε τον ηθοποιό που έπαιζε τον ρόλο του σπουδαίου Σούφι, «Ο εγγονός μου δεν είναι καλά, θα μπορούσατε σας παρακαλώ να τον ευλογήσετε;» Ο ηθοποιός εξεπλάγη και είπε, «Δεν είμαι ο Μπουλέχ Σαχ, είμαι απλώς ένας ηθοποιός που παίζει αυτόν τον ρόλο». Ο ηλικιωμένος είπε, «Γιε μου, δεν είσαι ηθοποιός, είσαι η μετενσάρκωση του Μπουλέχ Σαχ, η Αβατάρα του». Αίφνης, μας αποκαλύφθηκε μια ολάκερη καινούρια έννοια του θεάτρου όπου ο ηθοποιός γίνεται η μετενσάρκωση του ρόλου που παίζει.

Η εξερεύνηση ιστοριών όπως αυτής του Μπουλέχ Σαχ, και υπάρχουν τόσες πολλές σε όλες τις κουλτούρες, μπορεί να αποτελέσει μια γέφυρα μεταξύ μας, των θεατρικών δημιουργών και ενός ανεξοικείωτου αλλά ενθουσιώδους κοινού. Όταν ερμηνεύουμε στη σκηνή, ορισμένες φορές παρασυρόμαστε από τη δική μας φιλοσοφία για το θέατρο, από το ρόλο μας ως προάγγελοι της κοινωνικής αλλαγής και αφήνουμε πίσω μια μεγάλη μερίδα της μάζας. Κατά την ενασχόλησή μας με τις προκλήσεις του παρόντος, αποστερούμε τους εαυτούς μας από τις δυνατότητες μιας βαθιά συγκινητικής πνευματικής εμπειρίας που μπορεί να προσφέρει το θέατρο. Στον κόσμο του σήμερα όπου η μισαλλοδοξία, το μίσος και η βία ακολουθούν ανοδική πορεία και ο πλανήτης μας βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στην κλιματική καταστροφή, πρέπει να αναπληρώσουμε την πνευματική μας δύναμη. Πρέπει να καταπολεμήσουμε την απάθεια, το λήθαργο, την απαισιοδοξία, την απληστία και την αδιαφορία προς τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε, προς τον πλανήτη πάνω στον οποίο ζούμε. Το θέατρο έχει ρόλο, έναν ευγενή ρόλο, στην ενεργοποίηση και κινητοποίηση της ανθρωπότητας ώστε να ανυψώσει τον εαυτό της από αυτή την κατάβαση προς την άβυσσο. Μπορεί να ανυψώσει τη σκηνή, τον παραστατικό χώρο, σε κάτι ιερό.

Στη Νότιο Ασία, οι καλλιτέχνες αγγίζουν με ευλάβεια το πάτωμα της σκηνής προτού πατήσουν πάνω σ’ αυτό, μια αρχαία παράδοση όπου το πνευματικό και το πολιτισμικό συνυφαίνονται. Είναι καιρός να ανακτήσουμε αυτή τη συμβιωτική σχέση μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού, παρελθόντος και μέλλοντος.

Η θεατρική δημιουργία μπορεί να γίνει μια ιερή πράξη και οι ηθοποιοί μπορούν πράγματι να γίνουν οι αβατάρες των ρόλων που παίζουν. Το Θέατρο έχει τη δυνατότητα να καταστεί ένας βωμός και ο βωμός ένας παραστατικός χώρος.