Ντεγκ Σιάο Πινγκ

Ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ (Deng Xiaoping) ήταν κινέζος κομμουνιστής ηγέτης, η ισχυρότερη πολιτική προσωπικότητα στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τη δεκαετία του ‘80. Κατά τη διάρκεια της παντοδυναμίας του εγκατέλειψε πολλά από τα ορθόδοξα κομμουνιστικά δόγματα και προσπάθησε να ενσωματώσει στοιχεία της ελεύθερης αγοράς στην κινεζική οικονομία, προκρίνοντας ένα είδος σοσιαλισμού της αγοράς. Πραγματιστής πολιτικός συμπύκνωσε τη δράση του με τη διάσημη πλέον φράση του: «άσπρη γάτα, μαύρη γάτα, αρκεί να πιάνει τα ποντίκια». Παρότι κατηγορήθηκε επανειλημμένα για τους σκληρούς μηχανισμούς καταστολής που δημιούργησε, θεωρείται ως ο άνθρωπος που βρίσκεται πίσω από το οικονομικό θαύμα της Κίνας.

Ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ (ή Ντεγκ Σιαοπίνγκ ή Ντεγκ Χσιάο Πινγκ, σύμφωνα με διαφορετικές φωνητικές αποδόσεις του ονοματεπωνύμου του) γεννήθηκε στην πόλη Γκουανγκάν της επαρχίας Σετσουάν στις 22 Αυγούστου 1904 και μεγάλωσε σε αγροτικό περιβάλλον. Ο πατέρας του, παρότι είχε σπουδάσει νομικά, ασχολήθηκε με τα πατρικά κτήματα. To 1920 μετέβη με άλλους νεαρούς Κινέζους στη Γαλλία, με ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτούσαν κινέζοι αναρχικοί, προκειμένου να μεταλαμπαδεύσουν δυτικές ιδέες στην καθυστερημένη Κίνα, που έκανε τα πρώτα της βήματα στη δημοκρατία. Εκεί εργάστηκε σε διάφορες βιομηχανίες, μυήθηκε στον μαρξισμό κι εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ). Το 1924 εγκατέλειψε τη Γαλλία κι έζησε για τρία χρόνια στη Σοβιετική Ένωση, όπου σπούδασε σ’ ένα πανεπιστήμιο για στελέχη κομμουνιστικών κομμάτων.

Στα τέλη του 1927 επέστρεψε στην Κίνα κι έγινε σημαντικός πολιτικός και στρατιωτικός οργανωτής στο σοβιέτ Κιανγκσί, μία αυτόνομη κομμουνιστική περιοχή στη νοτιοδυτική Κίνα που είχε ιδρυθεί από τον Μάο Τσε Τουνγκ. Το 1929 τοποθετήθηκε πολιτικός κομισάριος στο Μπόζε και το 1934 συμμετείχε στη Μεγάλη Πορεία των Κινέζων κομμουνιστών υπό τον Μάο Τσε Τουνγκ (1934-1935) από τον Νότο προς μία νέα βάση στη βορειοδυτική Κίνα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της αντίστασης κατά της ιαπωνικής κατοχής στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν μέλος τού πολιτικού επιτελείου της Όγδοης Στρατιάς,

Το 1945 ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ εκλέχθηκε στην Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος και με την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, το 1949, ανέλαβε τη διοίκηση των νοτιοδυτικών επαρχιών. Η άνοδός του υπήρξε ραγδαία. To 1952 έγινε αντιπρόεδρος της Κίνας και τον επόμενο χρόνο υπουργός Οικονομικών. Το 1954 έγινε γενικός γραμματέας του ΚΚΚ και το 1955 μέλος του πανίσχυρου Πολιτικού Γραφείου. Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘50, ο Ντενγκ συμμετείχε στη λήψη όλων των σημαντικών αποφάσεων για την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της αχανούς χώρας.

Συνδέθηκε στενά με πραγματιστές ηγέτες όπως ο Λιου Σάο Κι, ο οποίος υποστήριζε τη χρήση υλικών κινήτρων και τη δημιουργία ενός σώματος τεχνοκρατών, ώστε να επιτευχθεί η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας. Έτσι, ήρθε σε σύγκρουση με τον Μάο Τσε Τουνγκ, που υποστήριζε ότι το κλειδί για την οικονομική άνοδο ήταν οι εξισωτικές πολιτικές και ο επαναστατικός ενθουσιασμός, σε αντίθεση με τον Ντενγκ, που θεωρούσε σημαντικό στην οικονομία το κίνητρο του ατομικού συμφέροντος.

Ο Ντενγκ έγινε αντικείμενο επιθέσεων κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης στα τέλη της δεκαετίας του ’60 από ριζοσπάστες οπαδούς του Μάο. Του αφαιρέθηκαν όλα τα αξιώματα στο κόμμα και την κυβέρνηση τα χρόνια από το 1967 έως το 1969, με αποτέλεσμα να εξαφανιστεί από το πολιτικό προσκήνιο. Το 1973, όμως, ο Τενγκ επέστρεψε στα υψηλά του αξιώματα με την προστασία του πρωθυπουργού Τσου Εν Λάι, με τον οποίο ήταν γνώριμοι από την εποχή της Γαλλίας. Έγινε και πάλι αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και το 1975 αντιπρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΚ, μέλος του Πολιτικού Γραφείου και αρχηγός του γενικού επιτελείου στρατού.

Ως ουσιαστικός ηγέτης της κυβέρνησης, στους μήνες πριν από το θάνατο του Τσου Εν Λάι, εθεωρείτο από πολλούς ως ο πιθανός διάδοχός του. Όμως, ύστερα από τον θάνατο του Τσου, τον Ιανουάριο του 1976, η αποκαλούμενη «Συμμορία των Τεσσάρων» με επικεφαλής τη σύζυγο του Μάο, Τσιανγκ Τσινγκ, κατάφερε να εκκαθαρίσει τον Ντεγκ από την ηγεσία για άλλη μία φορά.

Μετά το θάνατο του Μάο, τον Σεπτέμβριο του 1976, και την επακόλουθη πτώση από την εξουσία της «Συμμορίας των Τεσσάρων», ο Ντενγκ αποκαταστάθηκε, αυτή τη φορά με την έγκριση του διαδόχου του Μάο, Χούα Κούο Φενγκ. Οι πολιτικές ικανότητες του Τενγκ και το ευρύ λαϊκό του έρεισμα σύντομα οδήγησαν τον Χούα να παραδώσει την πρωθυπουργία και την προεδρία σε προστατευόμενους του Ντενγκ. Ο Ζάο Ζι Γιανγκ έγινε πρωθυπουργός και ο Χου Γιάο Μπανγκ γενικός γραμματέας του ΚΚΚ.

Στο εξής, ο Ντενγκ άρχισε να εφαρμόζει τη δική του πολιτική για την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας. Θέσπισε την αποκεντρωμένη οικονομική διοίκηση και τον ορθολογιστικό και ευέλικτο μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, για να επιτευχθεί η αποδοτική και ελεγχόμενη από το κράτος οικονομική ανάπτυξη. Οι αγρότες ανέλαβαν προσωπικά πλέον τον έλεγχο και την ευθύνη της παραγωγής και των κερδών τους, μία πολιτική που οδήγησε σε μεγάλη αύξηση της γεωργικής παραγωγής μέσα σε λίγα χρόνια από την έναρξή της, το 1981.

Ο Ντενγκ θεωρούσε σημαντικά την ατομική ευθύνη στη λήψη των οικονομικών αποφάσεων, τα υλικά κίνητρα ως ανταμοιβή για τη βιομηχανία και τις οικονομικές πρωτοβουλίες, και τη δημιουργία ικανών, εκπαιδευμένων τεχνικών και διευθυντικών στελεχών, για να ηγηθούν της ανάπτυξης της Κί­νας. Απελευθέρωσε πολλές βιομηχανίες από τον έλεγχο και την επίβλεψη της κεντρικής κυβέρνησης κι έδωσε στους διευθυντές των εργοστασίων την εξουσία να αποφασίζουν τα επίπεδα παραγωγής και να αυξάνουν τα κέρδη των επιχειρήσεών τους.

Στην εξωτερική πολιτική, ο Ντενγκ σταθεροποίησε τους εμπορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς της Κίνας με τη Δύση (και ιδιαίτερα με τις ΗΠΑ) και άνοιξε τις κινεζικές επιχειρήσεις στις ξένες επενδύσεις. Διαπραγματεύτηκε με τη Μεγάλη Βρετανία και την Πορτογαλία την επανένταξη του Χονγκ Κονγκ και του Μακάο αντίστοιχα στον εθνικό κορμό υπό το δόγμα «ένα κράτος, δύο συστήματα».

Ο Ντενγκ απείχε από τα πιο περίβλεπτα αξιώματα στο κόμμα και την κυβέρνηση. Ήταν όμως μέλος της πανίσχυρης Διαρκούς Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου και διατήρησε τον έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων λόγω της θέσης του ως προέδρου της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής του ΚΚΚ. Λόγω των αξιωμάτων του αυτών, της βαρύτητας και της αυθεντίας της φωνής του μέσα στο κόμμα, παρέμεινε ο σημαντικότερος πολιτικός της Κίνας καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετία του ’80.

Το 1987 αποχώρησε από την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΚ, εγκαταλείποντας τη θέση του στο Πολιτικό Γραφείο και την κυρίαρχη Διαρκή Επιτροπή. Ενεργώντας έτσι, ανάγκασε και άλλους ηλικιωμένους κομματικούς ηγέτες, οι οποίοι ήταν αντίθετοι ή είχαν αντισταθεί στις μεταρρυθμίσεις του, να παραιτηθούν. Ο Τενγκ κράτησε την προεδρία της Στρατιωτικής Επιτροπής και διατήρησε την τελική εξουσία μέσα στο κόμμα.

Η εξουσία του Ντενγκ αντιμετώπισε μία μεγάλη δοκιμασία, την άνοιξη του 1989, όταν οι φοιτητικές διαδηλώσεις στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου με αίτημα τον εκδημοκρατισμό του πολιτικού συστήματος, διογκώθηκαν και επεκτάθηκαν και σε άλλες πόλεις. Η έγκριση του Ντενγκ για τη στρατιωτική καταστολή της εξέγερσης, καθώς και οι συνεχιζόμενες δίκες και μερικές φορές οι εκτελέσεις των αρχηγών των φοιτητών και των υποστηρικτών τους, έκαναν πολλούς Δυτικούς αναλυτές να επανεξετάσουν τις απόψεις τους για το μέλλον της Κίνας. Παρά ταύτα, οι σχέσεις της Κίνας με τη Δύση, όπως είχαν δρομολογηθεί από τον Ντενγκ, συνεχίστηκαν και διευρύνθηκαν.

Ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου 1997, σε ηλικία 97 ετών. Με την τρίτη σύζυγό του Ζουό Λιν είχε αποκτήσει πέντε παιδιά (δύο γιους και τρεις κόρες).