Ντούσαν Μακαβέγιεφ

Ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ ήταν γιουγκοσλάβος (σέρβος) σκηνοθέτης του κινηματογράφου, «ο αναρχικός του γιουγκοσλαβικού σινεμά», όπως έχει αποκληθεί. Επηρεασμένος από τα γραφτά του αυστριακού ψυχαναλυτή Βίλχελμ Ράιχ, συνδυάζει στο έργο του το ερωτικό με το πολιτικό στοιχείο. Οι ταινίες του σε μικτό ύφος (μυθοπλασία με στοιχεία ντοκιμαντέρ, κολάζ, εικόνες επικαίρων, ακαδημαϊκές αφηγήσεις), κινούνται περισσότερο κοντά στο σουρεαλισμό από οποιονδήποτε άλλο σκηνοθέτη του τότε «υπαρκτού σοσιαλισμού». Στο στόχαστρό του βρίσκεται όχι μόνο ο κομμουνισμός όλων των εκδοχών (σταλινικός, μαοϊκός, ο τρίτος δρόμος της πατρίδας του), αλλά και ο καπιταλισμός. Υπήρξε από τους βασικούς εκπροσώπους του «Μαύρου Κύματος», ενός τολμηρού κινηματογραφικού κινήματος που άνθησε στη Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του ’60.

Ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ γεννήθηκε στο Βελιγράδι στις 13 Οκτωβρίου 1932. Αρχικά σπούδασε ψυχολογία και στη συνέχεια στο τμήμα σκηνοθεσίας της Ακαδημίας ραδιοφώνου, τηλεόρασης, θεάτρου και κινηματογράφου του Βελιγραδίου. Έγινε διαφημιστής, γύρισε μερικές ερασιτεχνικές ταινίες, αργότερα καμιά δεκαριά ντοκιμαντέρ, προτού περάσει στις ταινίες μεγάλου μήκους. Η πρώτη του ταινία «Ο άνθρωπος δεν είναι πουλί» (1966) είναι μία αρκετά τολμηρή ματιά πάνω στα προβλήματα των σοσιαλιστικών καθεστώτων και ιδιαίτερα της πατρίδας του, μέσα από τη σχέση ενός μηχανικού και μιας κομμώτριας.

Η ταινία που τον έκανε παγκοσμίως γνωστό είναι το «Έγκλημα ζηλοτυπίας» (1967), όπου μέσα από ένα έγκλημα ζηλοτυπίας κάνει ένα δηκτικό σχόλιο της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας σ' ένα μαρξιστικό καθεστώς. Η ίδια κριτική αντιμετώπιση, ανάμικτη μ’ ένα στιλ που συνδυάζει τον σουρρεαλισμό με τα επίκαιρα, κυριαρχεί και στην επόμενη ταινία του «Τα μυστήρια του οργανισμού» (1971), όπου ο Μακαβέγιεφ αναπτύσσει τις θεωρίες τού Βίλχελμ Ράιχ και των επιγόνων του, με αναφορές στον Φρόιντ και τον Μαρξ. Θεωρείται η κορυφαία δημιουργία του και του προκάλεσε μεγάλα προβλήματα με το καθεστώς της χώρας του και τη διαγραφή του από την Ένωση Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών, όπως ονομαζόταν τότε το Κ.Κ. Γιουγκοσλαβίας.

Ενδιάμεσα είχε κερδίσει την «Αργυρή Άρκτο» του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ του Βερολίνου – το μοναδικό σπουδαίο βραβείο της καριέρας του – για την ταινία του «Αθωότητα χωρίς προστασία» (1968), που βασίζεται στην ομώνυμη ταινία του 1941. Πρόκειται για την πρώτη ομιλούσα ταινία του σερβικού κινηματογράφου που γύρισε ο Ντράγκολιουμπ Άλεξιτς, αλλά δεν ολοκληρώθηκε λόγω της γερμανικής εισβολής. Ο Μακαβέγιεφ αποκατέστησε την ταινία, προσθέτοντας υλικό επικαίρων και συνεντεύξεις με τους συντελεστές της.

Στις επόμενες ταινίες του ο Μακαβέγιεφ θα αναζητήσει χρηματοδότηση από δυτικές πηγές. Το 1974 παρουσίασε την ταινία «Σουίτ Μούβι» («Sweet Movie»), με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και τη σκηνή του αενάως κινούμενου πλοίου με τη μορφή του δακρυσμένου Καρλ Μαρξ στην πλώρη του – ένας θρήνος για μία σειρά ιδεών που δεν έγιναν ποτέ πράξη. Η ταινία επικεντρώνεται σε πρώτο επίπεδο στις ερωτικές αναζητήσεις δύο διαφορετικών μεταξύ τους γυναικών, με αποτέλεσμα να λογοκριθεί σε πολλές χώρες του κόσμου και ο ίδιος να αντιμετωπίσει πρόβλημα με τη χρηματοδότηση των ταινιών του.

Στον πρόλογο που έκανε ο Μάνος Χατζιδάκις για την προβολή του «Σουήτ Μούβι» στον κινηματογράφο «Άστυ» της Αθήνας, ανέφερε μεταξύ άλλων για την ταινία και τη μουσική του: «Ο ίδιος ο Μακαβέγιεφ συνηθίζει να λέει πως πρέπει κανείς να βλέπει το Sweet Movie με το κορίτσι του. Ποτέ μόνος. Και σε μερικές στιγμές, σαν τις γλυκές στιγμές ενός κονσέρτου του Ραχμάνινοφ ή του Γκέρσουϊν, ν' ακουμπάει ο ένας το χέρι του άλλου, με τρυφερότητα και με κρυφό ανατρίχιασμα. Τότε -λέει- η ταινία του λειτουργεί σωστά. Προσπαθήστε λοιπόν να πάρετε κι από τη μουσική μου, όλη τη γλυκιά και ζαχαρένια γεύση που η ταινία περιέχει, μαζί με τους κινέζικους βελονισμούς των ευρηματικών σκηνών της».

Ύστερα από επτά χρόνια, το 1981, με σουηδική χρηματοδότηση γύρισε την ταινία «Μοντενέγκρο: γουρούνια και μαργαριτάρια», με πρωταγωνιστές μια παντρεμένη σουηδέζα που απελευθερώνεται σεξουαλικά μέσα από τη σχέση της με ένα σέρβο μετανάστη. Τέσσερα χρόνια αργότερα, με αυστραλιανή χρηματοδότηση αυτή τη φορά, παρουσίασε την ταινία «Κόκα-Κόλα Κιντ» («The Coca Cola Kid»), μία σάτιρα του καπιταλισμού. Με πρωταγωνιστές τον Έρικ Ρόμπερτς και την Γκρέτα Σκάκι είναι ίσως η πιο προσιτή ταινία του αντικονφορμιστή σκηνοθέτη.

Ο καλλιτεχνικός του κύκλος θα ολοκληρωθεί με τις ταινίες «Manifesto» (1988), βασισμένη σε μία νουβέλα του Εμίλ Ζολά, «Ο Γορίλας κάνει μπάνιο το μεσημέρι» («Gorilla bathes at noon», 1993) που εκτυλίσσεται στο μετακομμουνιστικό Βερολίνο και το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ «Hole in the Soul» (1994).

Ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ πέθανε στις 25 Ιανουαρίου 2019 στο Βελιγράδι, σε ηλικία 86 ετών.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ EMAIL ΣΑΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter μας για να λαμβάνετε κάθε μέρα στο email σας τα σημαντικότερα άρθρα του «Σαν Σήμερα .gr»


ΜΟΝΑΔΙΚΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΜΕΛΟΥΣ

premium Γίνε συνδρομητής με μόλις 8 € / μήνα, στήριξε τον αγαπημένο σου ιστότοπο
και απόλαυσε premium περιεχόμενο, χωρίς διαφημίσεις!

ΜΑΘΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ