Το Γεφύρι του Πασά

Το Γεφύρι του Πασά είναι ένα από τα σημαντικότερα γεφύρια της Δυτικής Μακεδονίας. Αναφορές για το πέτρινο αυτό γεφύρι συναντούμε στις διηγήσεις του περιηγητή Φραγκίσκου Πουκεβίλ που υπηρέτησε ως πρόξενος της Γαλλίας στην αυλή του Αλή Πασά κατά την περιοδεία του το 1806 στη Δυτική Μακεδονία και το σημερινό Μοναστήρι.

Ο Πουκεβίλ σημειώνει μάλιστα ότι το γεφύρι κτίστηκε από κάποιον βαλή της Ρούμελης, ο οποίος το έκανε αυτό ως προσφορά για να ευχαριστήσει το Θεό, γιατί μια από τις γυναίκες του, η οποία έπεσε στα νερά του Αλιάκμονα, σώθηκε από θαύμα.

Άλλες αναφορές σημειώνουν ωστόσο ότι ανεγέρθηκε το 1690 από τον Μαχμούτ Πασά και κτίστηκε από τους περίφημους τοπικούς πετράδες του Βοΐου, προκειμένου να διευκολύνει το πέρασμα του Αλιάκμονα από τα καραβάνια που διέσχιζαν την Ήπειρο και την Δυτική Μακεδονία.

Το μήκος του έφτανε τα 100 μέτρα, το πλάτος του ήταν ενάμισι μέτρο, είχε επτά καμάρες και το ύψος της μεσαίας καμάρας έφτανε τα 15 μέτρα. Εκεί, σύμφωνα με την παράδοση, κρεμόταν ένα κυπρί, το γνωστό κουδούνι που φέρουν τα πρόβατα στο λαιμό τους, και ηχούσε δυνατά όταν φυσούσε έντονος άνεμος, για να προειδοποιήσει τους πεζούς και τους διαβάτες να μην ανεβαίνουν στο γεφύρι, αφού κάτι τέτοιο θα ήταν επικίνδυνο.

Το Γεφύρι του Πασά, που διευκόλυνε έως και το 1940 τις μετακινήσεις του αγροτικού πληθυσμού, εμπορευμάτων και κοπαδιών, ανατινάχθηκε από Νεοζηλανδούς σαμποτέρ στις 14 Απριλίου 1941 κατά την οπισθοχώρησή τους μετά τη μάχη με τους Γερμανούς στο Κλειδί της Φλώρινας. Το τελειωτικό κτύπημα δόθηκε με τον ισχυρό σεισμό 6,6 Ρίχτερ που έγινε στις 13 Μαΐου 1995 στην Κοζάνη και τα Γρεβενά, με αποτέλεσμα να υποστούν σημαντικές καταστροφές τα εναπομείναντα στοιχεία του γεφυριού.

Στις 24 Αυγούστου 2021 υπογράφηκε στην Κοζάνη η προγραμματική σύμβαση για την αναστήλωση του γεφυριού μεταξύ της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που έχει αναλάβει και την εκπόνηση της σχετικής μελέτης.

Στη Δυτική Μακεδονία υπάρχουν 54 πέτρινα γεφύρια. Τα 20 εξ αυτών βρίσκονται στα Γρεβενά, τα 19 στην Κοζάνη (τα περισσότερα στο ορεινό Βόϊο) και 15 γεφύρια στην Καστοριά. Ορισμένα έχουν συντηρηθεί από προγράμματα του ΕΣΠΑ και χρηματοδοτήσεις του Yπουργείου Πολιτισμού και αποτελούν σημαντικά μνημεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.