Διεθνής Ημέρα Στοχασμού και Μνήμης για τη Γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα το 1995

Η Διεθνής Ημέρα Στοχασμού και Μνήμης για τη Γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα το 1995 (International Day of Reflection and Commemoration of the 1995 Genocide)
γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 11 Ιουλίου. Καθιερώθηκε το 2024 από τον ΟΗΕ για να τιμηθεί η μνήμη όσων σκοτώθηκαν στη Σφαγή της Σρεμπρένιτσα, κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Βοσνίας την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα.

Ο Πόλεμος της Βοσνίας ήταν μία από τις ένοπλες συγκρούσεις που ξέσπασαν ως αποτέλεσμα της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, συλλογικά γνωστές ως Πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ιστορικά ένα πολυεθνικό κράτος που κατοικείται κυρίως από Μουσουλμάνους Βόσνιους, Ορθόδοξους Σέρβους και Καθολικούς Κροάτες, διεξήγαγε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της στις 29 Φεβρουαρίου και την 1η Μαρτίου του 1992, το οποίο όμως μποϊκοτάρισαν οι Σέρβοι της Βοσνίας.

Την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στις 3 Μαρτίου 1992 ακολούθησαν συγκρούσεις, οι οποίες κλιμακώθηκαν σ’ έναν κανονικό πόλεμο μεταξύ του στρατού της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και των σερβικών δυνάμεων της Βοσνίας, υποστηριζόμενων από τον Γιουγκοσλαβικό Λαϊκό Στρατό και την κυβέρνηση της Σερβίας υπό τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.

Ο κύριος στόχος των Σέρβων της Βοσνίας ήταν να δημιουργήσουν ένα εθνικά ομοιογενές σερβικό κράτος, τη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, υπέβαλαν τους μη σερβικούς πληθυσμούς των εδαφών που βρίσκονταν υπό σερβικό έλεγχο σε εθνοκάθαρση. Η πόλη Σρεμπρένιτσα ήταν ένας κυρίως βοσνιακός θύλακας στο υπό διαμόρφωση εθνοτικό κράτος που κατοικούνταν από Σέρβους. Οι μάχες για τη Σρεμπρένιτσα άρχισαν τον Απρίλιο του 1992 και για περισσότερο από ένα χρόνο οι Βόσνιοι αντιστάθηκαν και αρνήθηκαν να παραδοθούν.

Τον Απρίλιο του 1993, η Σρεμπρένιτσα κηρύχθηκε ασφαλής περιοχή από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Για τα επόμενα τρία χρόνια, η ανθρωπιστική κατάσταση στον θύλακα συνέχισε να επιδεινώνεται σε βαθμό καταστροφικό. Στις 6 Ιουλίου 1995, η Σρεμπρένιτσα δέχθηκε επίθεση από τον στρατό των Σερβοβόσνιων υπό τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς.

Μετά την κατάληψη της πόλης στις 11 Ιουλίου, οι σερβικές δυνάμεις απέλασαν περίπου 30.000 γυναικόπαιδα Βόσνιων και στη συνέχεια προχώρησαν σε σφαγή περισσότερων από 8.000 Βόσνιων ανδρών και αγοριών, ηλικίας μεταξύ 10 και 65 ετών. Κατά τη διάρκεια του διωγμού τους, χιλιάδες Βόσνιες γυναίκες και νεαρά κορίτσια βιάστηκαν από Σέρβους στρατιώτες. Οι μαζικές εκτελέσεις των ανδρών πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 13 και 22 Ιουλίου. Μετά τον πόλεμο, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Αγνοουμένων της Βοσνίας συνέταξε έναν κατάλογο με 8.327 ονόματα ανθρώπων που αγνοούνται ή σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της σφαγής. Μέχρι τον Ιούλιο του 2012, η ανάλυση DNA είχε βοηθήσει στην ταυτοποίηση 6.838 θυμάτων.

Η 11η Ιουλίου ορίστηκε για πρώτη φορά ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2009. Τηρήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε τμήματα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, εκτός από τη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας. Τον Μάιο του 2024, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ όρισε την 11η Ιουλίου ως Διεθνή Ημέρα Στοχασμού και Μνήμης της Γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα το 1995. Το ψήφισμα, με πρωτοβουλία της Γερμανίας και της Ρουάντα, εγκρίθηκε με 84 ψήφους υπέρ, έναντι 19 κατά. 68 κράτη ψήφισαν «παρών» (ανάμεσά τους η Ελλάδα και η Κύπρος) και 22 απείχαν της ψηφοφορίας.

Οι κύριοι στόχοι του εορτασμού είναι να τιμηθεί η μνήμη όσων έχασαν τη ζωή τους στη σφαγή, να επισημανθεί η σημασία της ανεύρεσης και ταυτοποίησης των υπόλοιπων θυμάτων και να ζητηθεί η συνεχής δίωξη των δραστών της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα που δεν έχουν ακόμη αντιμετωπίσει τη δικαιοσύνη.