Διεθνής Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τον Αφοπλισμό και τη Μη Διάδοση

Η Διεθνής Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τον Αφοπλισμό και τη Μη Διάδοση (International Day for Disarmament and Non-Proliferation Awareness) γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Μαρτίου. Καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 7 Δεκεμβρίου 2022 για να προωθήσει την καλύτερη κατανόηση του αφοπλισμού στο ευρύ κοινό, με ιδιαίτερη έμφαση στην ευαισθητοποίηση των νέων.

Αφοπλισμός (Disarmament) είναι η ενέργεια για τη μείωση, περιορισμό ή κατάργηση των όπλων. Ο όρος μπορεί να αναφέρεται στον στρατό μιας συγκεκριμένης χώρας ή σε έναν συγκεκριμένο τύπο όπλων. Συχνά χρησιμοποιείται για να αναφέρεται στην πλήρη εξάλειψη των όπλων μαζικής καταστροφής (βιολογικός, χημικός, πυρηνικός και ραδιολογικός πόλεμος). Η Μη Διάδοση (Non-Proliferation) είναι η ενέργεια ελέγχου της διάδοσης των όπλων, ιδίως των χημικών και πυρηνικών.

Οι πρώτες διαπραγματεύσεις σχετικά με τον αφοπλισμό και τη δημιουργία ενός διεθνούς δικαστηρίου με δεσμευτικές εξουσίες για την επίλυση των διεθνών διαφορών έγιναν στις ειρηνευτικές διασκέψεις της Χάγης του 1899 και του 1907. Η τρίτη διάσκεψη έπρεπε να πραγματοποιηθεί το 1914, αλλά δεν έγινε λόγω του Α' Παγκοσμίου Πολέμου που προκλήθηκε, μεταξύ άλλων, από την κούρσα των εξοπλισμών μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων. Μετά τον πόλεμο, η Γερμανία ουσιαστικά αφοπλίστηκε με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, η οποία ζητούσε επίσης σταδιακό αφοπλισμό όλων των μεγάλων δυνάμεων.

Ωστόσο, η Γερμανία αποχώρησε από την Κοινωνία των Εθνών και την Παγκόσμια Διάσκεψη Αφοπλισμού μετά την εγκαθίδρυση του ναζιστικού καθεστώτος το 1933 και ξεκίνησε ένα πρόγραμμα επανεξοπλισμού. Όλοι γνωρίζουμε πώς κατέληξε. Με την εισβολή της Ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία, τον Σεπτέμβριο του 1939, που σηματοδότησε την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τον πόλεμο, η Κοινωνία των Εθνών αντικαταστάθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ). Ο πολυμερής αφοπλισμός και η μη διάδοση ήταν μεταξύ των κύριων στόχων του ΟΗΕ από την ίδρυση του.

Η ύπαρξη όπλων μαζικής καταστροφής (ειδικά πυρηνικών όπλων), η υπερβολική συσσώρευση συμβατικών όπλων, η παράνομη εμπορία ελαφρών και μικρών όπλων, καθώς και η εμφάνιση νέων τεχνολογικά προηγμένων όπλων, θέτει σε κίνδυνο τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια και εμποδίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη. Εξαιτίας αυτών των δεδομένων, ο ΟΗΕ εργάζεται σκληρά για τον αφοπλισμό και τη συνειδητοποίηση της Μη Διάδοσης των πυρηνικών και χημικών όπλων.

Η αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ (UN Office for Disarmament Affairs) ιδρύθηκε με τη σημερινή του μορφή το 1998 ειδικά για την προώθηση των προσπαθειών αφοπλισμού, με ιδιαίτερη έμφαση στον πυρηνικό αφοπλισμό και τη Μη Διάδοση. Ένα από τα πέντε τμήματά τούτου είναι το Τμήμα Πληροφοριών και Εξωστρέφειας («Information and Outreach Branch») που διοργανώνει μια μεγάλη ποικιλία προγραμμάτων και εκδηλώσεων για την ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού σχετικά με τη σημασία του αφοπλισμού.

Οι κύριοι στόχοι της Διεθνούς Ημέρας για τον Αφοπλισμό και τη Μη Διάδοση εορτασμού είναι η προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας παγκοσμίως, η ενίσχυση του ρόλου του ΟΗΕ στον τομέα του αφοπλισμού και της μη διάδοσης. Ο ΟΗΕ προτρέπει τα κράτη-μέλη του, τους διεθνείς οργανισμούς, την ακαδημαϊκή κοινότητα, την κοινωνία των πολιτών, τον ιδιωτικό τομέα και άλλους σχετικούς φορείς να ευαισθητοποιήσουν το ευρύ κοινό για τον αφοπλισμό μέσω εκπαιδευτικών και άλλων δραστηριοτήτων.