Ριουίτσι Σακαμότο: Ο ιάπωνας πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής μουσικής

Διεθνούς φήμης συνθέτης, ο γιαπωνέζος και «πολίτης του κόσμου» Ριουίτσι Σακαμότο (Ryuichi Sakamoto), συνέβαλε με τους μουσικούς του πειραματισμούς μέσω του πρωτοποριακού συγκροτήματος Yellow Magic Orchestra (YMO, 1978-1983) στην εδραίωση της σινθ-ποπ, της χάουζ και του χιπ-χοπ. Ευρύτερα γνωστός έγινε από τα σάουντρακ των ταινιών «Καλά Χριστούγεννα, κύριε Λόρενς» (1983) και «Ο τελευταίος αυτοκράτορας» (1987).

Ο Ριουίτσι Σακαμότο γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1952 στο Τόκιο. Ο πατέρας του Καζουγκάμε Σακαμότο (1921-2002) ήταν εκδότης λογοτεχνικών έργων του Γιούκιο Μισίμα, του νομπελίστα Κενζαμπούρο Όε και άλλων σημαντικών γιαπωνέζων λογοτεχνών.

Τα ινδάλματα της νιότης

Έχοντας ξεκινήσει μαθήματα πιάνου από πολύ μικρή ηλικία, ο Ριουίτσι Σακαμότο ζούσε για τη μουσική. Ως μαθητής λυκείου ανέβαινε στα κατάμεστα από κόσμο βαγόνια και διασκέδαζε μετρώντας όλους τους διαφορετικούς ήχους που έκανε το τρένο καθώς προχωρούσε. Ινδάλματα της νιότης του ήταν η μουσική των Beatles, των Rolling Stones και των Kraftwerk, αλλά και λόγιων συνθετών, όπως ο Μπαχ, ο Χάιντν και ιδιαίτερα ο Ντεμπισί.

Σπούδασε σύνθεση και εθνομουσικολογία στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών και Μουσικής του Τόκιο κι έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη παραδοσιακή μουσική της επαρχίας Οκινάβα της Ιαπωνίας, καθώς και για την ινδική και αφρικανική μουσική παράδοση. «Η ασιατική μουσική επηρέασε πολύ τον Ντεμπισί και ο Ντεμπισί με επηρέασε πολύ. Άρα η μουσική πηγαίνει σε όλο τον κόσμο κι επιστρέφει κλείνοντας πλήρη κύκλο», είχε πει σε συνέντευξή του.

Ενστερνιζόμενος την ηλεκτρονική μουσική μαζί με τους μουσικούς Χαρουόμι Χοσόνο και Γιουκιχίρο Τακαχάσι ίδρυσαν το συγκρότημα Yellow Magic Orchestra το 1978. Η ρηξικέλευθη χρήση από το συγκρότημα μεγάλης γκάμας ηλεκτρονικών οργάνων του απέφερε εθνική και παγκόσμια επιτυχία. Ο αμερικανός πρωτοπόρος του χιπ-χοπ Άφρικα Μπαμπάτα (Afrika Bambaataa) «δειγμάτισε» μουσικές από τραγούδια των YMO στη δεκαετία του 1980 και κάποια από τα τραγούδια του συγκροτήματος έγιναν διεθνείς επιτυχίες, συμπεριλαμβανομένου του «Behind the Mask», το οποίο διασκεύασαν ο Μάικλ Τζάκσον και ο Έρικ Κλάπτον.

Σε πρώτο πλάνο η κινηματογραφική μουσική

Μετά τη διάλυση των ΥΜΟ το 1983, ο Σακαμότο ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την κινηματογραφική μουσική. Το πρώτο του σάουντρακ ήταν για την πολεμική ταινία του συμπατριώτη του σκηνοθέτη Ναγκίσα Οσίμα «Καλά Χριστούγεννα, κύριε Λόρενς», όπου έπαιξε επίσης το ρόλο του διοικητή σε στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου, πρωταγωνιστώντας δίπλα στον φίλο του Ντέιβιντ Μπόουι. Το μουσικό θέμα της ταινίας με τη φωνή του Ντέιβιντ Σίλβιαν είναι το τραγούδι «Forbidden Colours» που έγινε παγκόσμια επιτυχία.

Η πιο γνωστή του δουλειά στον κινηματογράφο είναι η βραβευμένη με Όσκαρ μουσική του για την ταινία του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι «Ο τελευταίος αυτοκράτορας», που αναφέρεται στη ζωή του τελευταίου αυτοκράτορα της Κίνας Που Γι, και στην οποία συμμετείχε επίσης ως ηθοποιός. Κατά τη διάρκεια της μουσικής του διαδρομής κυκλοφόρησε πολλά προσωπικά άλμπουμ και συνεργάστηκε με μουσικούς, όπως ο Ίγκι Ποπ, ο Τόμας Ντόλμπι, ο Γιουσού Ντουρ, η Σεζάρια Εβόρα και ο Καετάνο Βελόζο.

Ο Σακαμότο ήταν επίσης ένας αφοσιωμένος υπέρμαχος της προστασίας του περιβάλλοντος κι έγινε εξέχουσα μορφή του αντιπυρηνικού κινήματος στην Ιαπωνία μετά το δυστύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα το 2011.

Οργάνωσε και συμμετείχε σε πολλές συγκεντρώσεις και το 2012 διοργάνωσε μία μεγάλη συναυλία κατά της πυρηνικής ενέργειας κοντά στο Τόκιο, με τους γερμανούς Kraftwerk. Το 2007 ίδρυσε την οργάνωση προστασίας του περιβάλλοντος «More Trees», η οποία εργάζεται για την προώθηση της βιώσιμης δασοκομίας στη Ιαπωνία, τις Φιλιππίνες και την Ινδονησία.

Η αποχαιρετιστήρια συναυλία

Το 2014, έχοντας προσβληθεί από καρκίνο του φάρυγγα, απείχε από τη μουσική για ένα χρόνο, προκειμένου να υποβληθεί σε χημειοθεραπεία. Παρότι θεραπεύτηκε από αυτόν τον καρκίνο, το 2021 ανακοίνωσε ότι διαγνώστηκε με καρκίνο του εντέρου. Τον Δεκέμβριο του 2022, ο Σακαμότο έδωσε την αποχαιρετιστήρια συναυλία για τους λάτρεις της μουσικής του, η οποία μεταδόθηκε διαδικτυακά.

«Οι δυνάμεις μου είναι πραγματικά πεσμένες, άρα μια κανονική συναυλία περίπου μιας ώρας και ενενήντα λεπτών θα ήταν πολύ δύσκολη», είπε σε ένα διαδικτυακό μήνυμα αρκετές ημέρες νωρίτερα. «Ως αποτέλεσμα, την έχω ηχογραφήσει τραγούδι το τραγούδι και την έχω επιμεληθεί ώστε να μπορεί να παρουσιαστεί σαν μια συνηθισμένη συναυλία, η οποία πιστεύω πως μπορεί να είναι ευχάριστη με τον κανονικό τρόπο. Σας εύχομαι καλή ακρόαση».

Ο Ριούίτσι Σακαμότο πέθανε στις 28 Μαρτίου 2023, σε ηλικία 71 ετών. Ο θάνατός του ανακοινώθηκε μέρες αργότερα, στις 2 Απριλίου 2023, από τον ατζέντη του, με την υπενθύμιση ότι η κηδεία του έγινε σε στενό οικογενειακό κύκλο. Στο δελτίο τύπου αναφερόταν και το αγαπημένο ρητό «Ars longa, vita brevis» («Η τέχνη μακρά, ο βίος βραχύς»), το οποίο θέλησε να μοιραστεί με τους λάτρεις της μουσικής του.

Ο Σακαμότο είχε παντρευτεί και χωρίσει δύο φορές. Η κόρη του Μιου Σακαμότο είναι γνωστή τραγουδίστρια της γιαπωνέζικης ποπ.