Ντέσμοντ Τούτου

Ο Ντέσμοντ Τούτου (Desmond Tutu) ήταν νοτιοαφρικανός κληρικός της Αγγλικανικής Εκκλησίας, παγκοσμίως γνωστός για τους ειρηνικούς αγώνες του κατά των φυλετικών διακρίσεων (απαρτχάιντ), που είχε επιβάλει στη Νότια Αφρική η λευκή μειονότητα της χώρας αυτής. Μαζί με τον Νέλσον Μαντέλα, ήταν οι δύο ηγετικές προσωπικότητες της μαύρης πλειονότητας της Νότιας Αφρικής, που σήκωσαν το βάρος του αγώνα για την κατάργηση του απαρτχάιντ και την εμπέδωση της δημοκρατίας στη Νότια Αφρική.

Το 1984, εν μέσω του καθεστώτος του απαρτχάιντ, τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης. Μία δεκαετία αργότερα, έγινε μάρτυρας του τέλους του απαρτχάιντ και ανέλαβε επικεφαλής της Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης, που συστήθηκε για να αποκαλύψει τις ωμότητες που διαπράχθηκαν εκείνα τα πέτρινα χρόνια.

Ακόμα και μετά το τέλος της πολιτικής των φυλετικών διακρίσεων, ποτέ δεν υπαναχώρησε στον αγώνα του για μια δικαιότερη Νότια Αφρική, ζητώντας με εξίσου μαχητικό τρόπο να λογοδοτήσει η πολιτική ελίτ των μαύρων για τα πεπραγμένα της, όπως το ζητούσε και για τους λευκούς Αφρικανούς.

Ο Ντέσμοντ Μπίλο Τούτου γεννήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1931 στο Κλέρκσντορπ, μία πόλη 170 χιλιόμετρα δυτικά του Γιοχάνεσμπουργκ, από γονείς που ανήκαν στις φυλές Ξόσα και Τσβάνα. Εκπαιδεύτηκε σε θρησκευτικά σχολεία, όπου δίδασκε ο πατέρας του. Ήθελε να γίνει γιατρός, αλλά δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει στα έξοδα των σπουδών, και γι’ αυτό έγινε δάσκαλος το 1954. Τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε τη συνάδελφό του Νομαλίζο Λέα Σενξάνε, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά.

Ο αγώνας κατά του απαρτχάιντ

Το 1958 παραιτήθηκε από τη θέση του, αρνούμενος να γίνει μέρος ενός συστήματος διδασκαλίας που προωθούσε την ανισότητα σε βάρος των μαύρων μαθητών και αποφάσισε να ακολουθήσει τον δρόμο του Χριστού. Χειροτονήθηκε ιερέας της Αγγλικανικής Εκκλησίας το 1961 και τον επόμενο χρόνο μετέβη στο Λονδίνο για να σπουδάσει θεολογία στο Βασιλικό Κολέγιο (King’s College). Το 1966 επέστρεψε στη Νότια Αφρική και άρχισε να κάνει γνωστές τις απόψεις του για την κατάργηση του απαρτχάιντ. Από το 1972 έως το 1975, χρημάτισε υποδιευθυντής του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών.

Το 1975 διορίστηκε πρωθιερέας του Γιοχάνεσμπουργκ κι έγινε ο πρώτος μαύρος που κατέλαβε τη θέση αυτή. Το 1978 αποδέχθηκε τον διορισμό του στη θέση τού γενικού γραμματέα του Νοτιοαφρικανικού Συμβουλίου Εκκλησιών κι έγινε ο κύριος εκπρόσωπος του αγώνα για τα δικαιώματα των μαύρων της Νότιας Αφρικής. Υποστήριξε ειρηνικούς τρόπους διαμαρτυρίας κι ενθάρρυνε την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στη Νότια Αφρική από τις χώρες που είχαν εμπορικές σχέσεις μαζί της.

Το 1980, με την ιδιότητα του γενικού γραμματέα του Συμβουλίου των Εκκλησιών της Νότιας Αφρικής, επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό Πιτ Μπόθα για να τον καλέσει να βάλει τέλος στο καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων. Αν και η συνάντησή τους δεν είχε κανένα πρακτικό αντίκρισμα, θα σηματοδοτήσει μία ιστορική στιγμή: την καταγγελία του καθεστώτος του φυλετικού διαχωρισμού από έναν ηγέτη των μαύρων μπροστά στον επικεφαλής της κυβέρνησης των λευκών. Έξαλλη, η κυβέρνηση προχώρησε στην κατάσχεση του διαβατηρίου του.

Ο πρώτος Μαύρος που εξελέγη επίσκοπος της Αγγλικανικής Εκκλησίας

Ο Ντέσμοντ Τούτου υπήρξε ο πρώτος Μαύρος που εξελέγη επίσκοπος της Αγγλικανικής Εκκλησίας στο Γιοχάνεσμπουργκ και το 1986 αρχιεπίσκοπος του Κέιπ Τάουν, αναλαμβάνοντας έτσι την πνευματική ηγεσία των 1.600.000 Νοτιοαφρικανών που ήταν μέλη της Αγγλικανικής Εκκλησίας.

Το 1990 ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Φρέντρικ ντε Κλερκ, νομιμοποίησε το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) και αποφυλάκισε τον ηγέτη του Νέλσον Μαντέλα, ξεκινώντας τη διαδικασία τερματισμού του καθεστώτος του απαρτχάιντ.

Το 1994, αφού ο Μαντέλα κατήγαγε σαρωτική νίκη στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στη χώρα, ζήτησε από τον Τούτου ν’ αναλάβει πρόεδρος της υπό σύσταση Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης. Στο ρόλο αυτό θα ακούσει, θα καταγράψει και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θα δώσει αμνηστία σε δράστες κατάφωρων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επί των ημερών του απαρτχάιντ. Το 1996 θα αποσυρθεί από τα ιερατικά καθήκοντά του για να επικεντρωθεί αποκλειστικά στο έργο του στην επιτροπή.

Υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων

Το 2013 άσκησε δριμεία κριτική στο κυβερνών ANC, καθώς όπως δήλωσε δεν μπορεί να στηρίζει ένα κόμμα που δεν αντιμετώπισε όπως όφειλε την ανισότητα, τη βία, τη διαφθορά. Την ίδια χρονιά, εκφράστηκε υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων, δηλώνοντας πως «ποτέ του δεν θα λάτρευε έναν ομοφοβικό θεό».

Ο Ντέσμοντ Τούτου πέθανε στις 26 Δεκεμβρίου 2021 στο Κέιπ Τάουν, σε ηλικία 90 ετών. Είχε διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και τα τελευταία χρόνια είχε νοσηλευθεί αρκετές φορές για ν’ αντιμετωπίσει λοιμώξεις που σχετίζονταν με τη θεραπεία του. Δεν εμφανιζόταν πλέον δημοσίως, αλλά πάντα χαιρετούσε τις κάμερες που ήταν παρούσες σε κάθε κίνησή του, χαμογελώντας ή με πειρακτικό βλέμμα, όταν εμβολιάστηκε κατά της Covid-19 σε νοσοκομείο ή κατά τη διάρκεια του εορτασμού των γενεθλίων του τον Οκτώβριο.