Γκράχαμ Γκριν

Ο Γκράχαμ Γκριν (Henry Greene) ήταν άγγλος μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος, θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος, γνωστός κυρίως για τα μυθιστορήματα του, πολλά από τα οποία αναφέρονται σε ηθικά ζητήματα ενταγμένα σε πολιτικό πλαίσιο. Είναι ένας από τους πολυδιαβασμένους συγγραφείς του 20ου αιώνα και διακρίνεται για την αφηγηματική του δεινότητα. Η περιπέτεια και το σασπένς είναι σταθερά στοιχεία του έργου του, γι’ αυτό πολλά από τα μυθιστορήματά του έχουν μεταφερθεί με επιτυχία στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Αν και ήταν πολλές φορές υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, δεν έτυχε ποτέ αυτής της τιμής. Το1961, όταν ο γιουκοσλάβος συγγραφέας Ίβο Άντριτς κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Γκριν ήταν επιλαχών με τρίτη τη δανή συγγραφέα Κάρεν Μπλίξεν.

Ο Χένρι Γκράχαμ Γκριν γεννήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1904 στο Μπέρκαμστεντ της κομητείας Χέρντφορντσάιρ της Νότιας Αγγλίας. Οι γονείς του ήταν πρώτα ξαδέλφια, γόνοι της ιστορικής οικογένειας των Γκριν, πολλά μέλη της οποίας έχουν διακριθεί στον επιχειρηματικό και πολιτικό στίβο. Επιπλέον, η μητέρα του ήταν πρώτη εξαδέλφη του γνωστού συγγραφέα Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον («Το νησί των θησαυρών», «Δόκτωρ Τζέκιλ και Μίστερ Χάιντ»). Ήταν το τέταρτο από τα έξι παιδιά της οικογένειας. Ο μικρότερος αδελφός του, ο δημοσιογράφος Χιου Γκριν, διετέλεσε γενικός διευθυντής του BBC και τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης του 1974 κλήθηκε από τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή να αναδιοργανώσει τη δημόσια τηλεόραση. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι η έκθεση που υπέβαλε πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων.

Ο πατέρας του Τσαρλς Γκριν ήταν εκπαιδευτικός και διευθυντής του Μπέρκαμστεντ Σκουλ, ενός από τα παλαιότερα ιδιωτικά σχολεία της Αγγλίας, στο οποίο φοίτησε ο νεαρός Γκράχαμ και απ’ όπου άντλησε την πρώτη του αντίληψη για το κακό. Αφού εγκατέλειψε το σχολείο, λόγω κατάθλιψης, οι γονείς του τον έστειλαν για θεραπεία σ’ έναν ψυχαναλυτή, στο σπίτι του οποίου, όπως είπε αργότερα, έζησε τις πιο ευτυχισμένες μέρες της ζωής του.

Ο Γκράχαμ Γκριν σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και για ένα μικρό διάστημα εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Μεγάλης Βρετανίας. Το 1926 μεταστράφηκε από την Αγγλικανική Εκκλησία, στην οποία ανήκε η οικογένειά του, στον Ρωμαιοκαθολικισμό. Εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου αργότερα, τον ίδιο χρόνο, προσλήφθηκε ως δημοσιογράφος στους Τάιμς και τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε τη συγγραφέα Βίβιεν Ντέιρελ-Μπράουνινγκ (1904-2003), με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Το ζευγάρι χώρισε το 1947, αλλά παρέμεινε ενωμένο με τα δεσμά του γάμου έως το θάνατο του Γκριν το 1991, επειδή η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία απαγόρευε τα διαζύγιο.

Το πρώτο μυθιστόρημα του Γκράχαμ Γκριν με τίτλο «Ο Προδότης» («The Man Within») κυκλοφόρησε το 1929, τις παραμονές της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Πολλά από τα βιβλία του εκείνης της περιόδου περιγράφουν τον μαρασμό της δεκαετίας του ‘30, όταν ο κόσμος ολίσθαινε προς τον φασισμό και τον πόλεμο.

Με την κυκλοφορία του πρώτου του μυθιστορήματος παραιτήθηκε από τους «Τάιμς» κι έκτοτε ασχολήθηκε μόνο με συγγραφή λογοτεχνικών έργων. Το προσωπικό του ύφος άρχισε να διαμορφώνεται με το θρίλερ «Stamboul Train», που εκδόθηκε το 1932 (στις ΗΠΑ κυκλοφόρησε με τίτλο «Orient Express» και στα ελληνικά «Οριάν Εξπρές»). Ήταν το πρώτο κι ένα από τα πολλά μυθιστορήματά του που μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο (1934). Στο ίδιο μήκος κύματος, αλλά με περισσότερο βάθος και πλοκή, κινούνται και τα κατοπινά μυθιστορήματά του «Ένα όπλο για πούλημα» («A Gun for Sale», 1936) και «Ο έμπιστος πράκτορας» («The Confidential Agent», 1939).

Στο μυθιστόρημά του «Ανήλικος Δολοφόνος» («Brighton Rock» 1938) υπάρχουν μερικά στοιχεία από τα θρίλερ του – ο πρωταγωνιστής είναι ένας καταδιωκόμενος κακοποιός – αλλά στο έργο αυτό εμφανίζεται και ο Καθολικισμός. Το θέμα του μυθιστορήματός του «Η Δύναμη και η Δόξα» («The Power and the Glory», 1940) –για πολλούς το κορυφαίο έργο του – είναι πιο άμεσα Καθολικό. Παρουσιάζει τον αγώνα ενός αδύναμου, αλκοολικού ιερέα στο Μεξικό, την εποχή που η Εκκλησία βρισκόταν υπό διωγμό.

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γκράχαμ Γκριν εργάστηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας και για ένα διάστημα βρέθηκε στη Φρίταουν της Σιέρα Λεόνε, όπου διαδραματίζεται το μυθιστόρημά του «Η Καρδιά των Πραγμάτων» («The Heart of the Matter», 1948). Ενδιάμεσα κυκλοφόρησε «Το Υπουργείο του Φόβου» («The Ministry of Fear», 1943), μία σπουδή πάνω στον τρόμο, που μετέφερε υποδειγματικά στη μεγάλη οθόνη ο Φριτς Λανγκ το 1944 ως ένα υποδειγματικό φιλμ νουάρ.

Το 1949 έγραψε τη νουβέλα «Ο Τρίτος Άνθρωπος» («The Third Man», 1949) από το σενάριό του για την ομώνυμη κλασική κατασκοπική ταινία που σκηνοθέτησε ο Κάρολ Ριντ. Το μυθιστόρημά του «Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα» («To Our Man in Havana», 1958), που μεταφέρθηκε κι αυτό στον κινηματογράφο, σατιρίζει τα μυθιστορήματά του κατασκοπίας.

Τα μεταπολεμικά έργα του Γκράχαμ Γκριν στρέφονται περισσότερο προς τον εσώτερο κόσμο της ανθρώπινης ψυχής. Αφηγητής στο μυθιστόρημά του «Το τέλος μιας σχέσης» («The End of the Affair», 1951) είναι ένας αγνωστικιστής, ερωτευμένος με μία γυναίκα που τον εγκαταλείπει, ωθούμενη από τη θρησκευτική της πίστη η οποία τη φέρνει κοντά στην αγιοσύνη. Στο μυθιστόρημά του «Ο Ήσυχος Αμερικανός» («Quiet American», 1955) σχολιάζει προφητικά τις επιπλοκές της επέμβασης των ΗΠΑ στο Βιετνάμ.

Σημαντικότερο από τα τελευταία μυθιστορήματά του θεωρείται το «Μια τελειωμένη υπόθεση» («A Burnt out Case», 1961), με πρωταγωνιστή ένα καθολικό αρχιτέκτονα που έχει βαρεθεί τις κολακείες και μοιάζει λίγο με τον Γκριν, ο οποίος επίσης αντιπαθούσε να είναι περιορισμένος σε μία συγκεκριμένη ταυτότητα, όσο κι αν ήταν θαυμαστή. Άλλα σημαντικά μυθιστορήματα είναι τα: «Επίτιμος Πρόξενος («The Honorary Consul», 1973), «Ο Ανθρώπινος Παράγων» («The Human Factor», 1978) και «Μονσινιόρ Κιχώτης» («Monsignor Quixote», 1982).

Ο Γκριν δημοσίευσε συλλογές διηγημάτων, βιβλία με δοκίμια και δύο τόμους με την αυτοβιογραφία του: «A Sort of Life» (1971) και «Ways of Escape» (1980).

Ο Γκράχαμ Γκριν πέθανε στις 3 Απριλίου 1991 στο Βεβέ της Ελβετίας, όπου ζούσε με τη γαλλίδα σύντροφό του Ιβόν Κλοετά (1923-2001).