Τζίμ Θορπ: Ο μεγαλύτερος αθλητής του κόσμου που αδικήθηκε όσο κανείς άλλος

Ο Αμερικανοϊνδιάνος Τζιμ Θορπ (Jim Thorpe), ένας από τους αθλητές - θρύλους των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, υπήρξε θύμα ίσως της μεγαλύτερης αδικίας στην ιστορία του αθλητισμού. Το 1913 η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) του αφαίρεσε τα δύο χρυσά μετάλλια που είχε κατακτήσει στο πένταθλο και το δέκαθλο ένα χρόνο νωρίτερα στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης, επειδή τον θεώρησε επαγγελματία αθλητή. Χρόνια αργότερα η ΔΟΕ αναγνώρισε το λάθος, ζήτησε δημόσια συγγνώμη και αποκατέστησε το όνομά του, μόνο που ο ίδιος δεν ζούσε πια για να το χαρεί. Είχε φύγει με την πίκρα και το παράπονο...

Ο Τζέιμς Φράνσις Θορπ γεννήθηκε στις 22 ή 28 Μαΐου 1887, σε καταυλισμό Ινδιάνων κοντά στην πόλη Πραγκ της πολιτείας Οκλαχόμα των ΗΠΑ. Μισός Σακ και Φοξ (της φυλής Μισκουόκι) από τον πατέρα του, που είχε και ιρλανδικό αίμα, και μισός Ποταουτόμι από τη μητέρα του, που είχε και γαλλικές ρίζες. Ήταν μέλος της φυλής Φοξ και το ινδιάνικο όνομά του ήταν Ουά Το Χουκ (Φωτεινό Μονοπάτι).

Από μικρός βίωσε απώλειες. Στα 9 του χρόνια έχασε τον αδελφό του από πνευμονία και τρία χρόνια αργότερα πέθανε και η μητέρα του. Το σχολείο μάλλον δεν του άρεσε. Προτιμούσε να τρέχει στο δάσος και λένε ότι ήταν τόσο γρήγορος, που μπορούσε να παραβγεί με έναν λαγό!

Ατίθασος χαρακτήρας, καυγάδιζε συνεχώς με τον πατέρα του και όταν έγινε 16 ετών, το έσκασε για να πάει να δουλέψει σ’ ένα ράντσο με άλογα, όμως επέστρεψε γρήγορα και αποφάσισε να συνεχίσει το σχολείο. Έτσι, το 1904 βρέθηκε στο κολλέγιο Καρλάιλ στην Ιντιάνα, σ’ ένα από τα ελάχιστα που δέχονταν ινδιάνους. Κι εκεί ανακάλυψε τις τρομερές δυνατότητές του ο προπονητής του ράγκμπι, Ποπ Γουόρνερ.

Τον πήρε αμέσως στην ομάδα και σ' ένα ματς του άσημου Καρλάιλ επί του πανίσχυρου και υπεροπτικού Χάρβαρντ. Ο ψηλός, γεροδεμένος και ταχύτατος Τζιμ Θορπ σημείωσε το ένα γκολ μετά το άλλο και «καθάρισε» μόνος του τη νίκη με 18-15. Ήταν η πρώτη φορά που το Καρλάιλ νικούσε το Χάρβαρντ!

Λίγο καιρό αργότερα διέλυσε και τη φημισμένη ομάδα του Ουέστ Πόιντ, της παλαιότερης και κορυφαίας στρατιωτικής σχολής των ΗΠΑ. Ανάμεσα στους ηττημένους αντιπάλους του εκείνη την ημέρα ήταν και ο νεαρός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ο οποίος έμελλε ως στρατηγός να ηγηθεί των Συμμαχικών Δυνάμεων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη συνέχεια να γίνει Πρόεδρος των ΗΠΑ. Όμως, ανάμεσα σε αυτές τις επιτυχίες, ο Θορπ «μετρούσε» άλλη μια απώλεια, καθώς έχανε και τον πατέρα του από γάγγραινα.

Ο δρόμος προς τη δόξα

Κι ενώ όλα έδειχναν ότι ένας μεγάλος παίκτης του ράγκμπι είχε εμφανιστεί, ήρθε ένα τυχαίο γεγονός να αλλάξει όλη την ιστορία. Καθημερινά έβλεπε τους συμφοιτητές του που τη μια πηδούσαν μακριά, την άλλη έτρεχαν για το ποιος θα τερματίσει πρώτος, την παρ' άλλη πετούσαν σφαίρες και ακόντια και μια φορά τους είδε να προσπαθούν να περάσουν ένα ύψος 1 μέτρου και 80 εκατοστών. «Μπορώ να δοκιμάσω κι εγώ;» ρώτησε με αφέλεια. Πήρε φόρα και πέρασε τον πήχη με την άνεση.

Προτού καταλάβει τι είχε γίνει, άκουσε από μακριά τον Ποπ Γουόρνερ να φωνάζει. Αισθάνθηκε πως κάτι κακό είχε κάνει, όμως την ίδια στιγμή έβλεπε τους συμφοιτητές του να τον αγκαλιάζουν και να τον συγχαίρουν. Κοιτούσε σαν χαμένος, μέχρι που έφτασε τρέχοντας ο προπονητής του, τον φίλησε και του είπε: «Αγόρι μου, μόλις κατέριψες το ρεκόρ του σχολείου».

Από εκείνη την ημέρα ο Τζιμ Θορπ άρχισε ν’ ασχολείται συστηματικά με τον στίβο, σχεδόν με όλα τα αγωνίσματα. Οι επιδόσεις του ήταν εξαιρετικές, αλλά του έλειπε η τεχνική, γι' αυτό και οι γυμναστές τον έστρεψαν στο Πένταθλο και το Δέκαθλο. Ο ίδιος ενθουσιάστηκε με όλη αυτήν την πληθώρα των αγωνισμάτων, άρχισε να προπονείται σκληρά και κάπου εκεί ήταν που άκουσε για πρώτη φορά τους συναθλητές του να μιλούν για Ολυμπιακούς Αγώνες. Και πάλι γεμάτος αφέλεια, πήγε και τους ρώτησε: «Τι είναι αυτό;»…

Μόλις 1,5 χρόνο αργότερα, το 1912, όχι απλώς θα μάθαινε τι είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες, αλλά θα έμπαινε στο Ολυμπιακό Στάδιο της Στοκχόλμης και θα σάρωνε τα πάντα στο πέρασμά του. Και θα έβλεπε δύο φορές τον Βασιλιά της Σουηδίας να του περνά στο στήθος το χρυσό μετάλλιο, και για το Πένταθλο και για το Δέκαθλο. Μάλιστα στα 110 μ. με εμπόδια είχε κάνει και παγκόσμιο ρεκόρ.

Σε όλα τα αγωνίσματα του Πεντάθλου και μέσα σε μία ημέρα είχε νικήσει τον σπουδαίο Νορβηγό Φέρντιναντ Μπι. Στα τέσσερα μάλιστα από αυτά (μήκος, 200 μ., δίσκος, 1.500 μ.) είχε έρθει πρώτος απ' όλους. Και σε όλα τα αγωνίσματα του Δεκάθλου, με εξαίρεση μόνο το ακόντιο, είχε αφήσει πίσω του τον φοβερό Σουηδό Ούγκο Βισλάντερ, μεγάλο φαβορί και κάτοχο του παγκοσμίου ρεκόρ με 7.244 βαθμούς. Στο τέλος έσπασε το «φράγμα» των 8.000 βαθμών και ολοκλήρωσε με 8.412. Συνέτριψε δηλαδή κατά 1.168 βαθμούς το προηγούμενο παγκόσμιο ρεκόρ!

Ο θρύλος είχε γεννηθεί. Ο Τζιμ Θορπ θεωρήθηκε η μεγάλη μορφή των Ολυμπιακών της Στοκχόλμης και η υποδοχή που του επιφυλάχθηκε στις ΗΠΑ δεν είχε προηγούμενο. Χιλιάδες είχαν βγει στους δρόμους για να τον αποθεώσουν. Κι αυτός, φορώντας τα δύο χρυσά μετάλλια στο στήθος, θα αναρωτηθεί στις δηλώσεις του: «Είναι υπέροχο όλο αυτό, αλλά πραγματικά δεν μπορώ να καταλάβω πότε απέκτησα τόσους πολλούς φίλους...»

Το σκάνδαλο των 47 δολαρίων

Αυτό που δεν έβλεπε εκείνη την ημέρα ο Τζιμ Θορπ είναι ότι είχε αποκτήσει και εχθρούς. Ενόχλησε η ινδιάνικη καταγωγή του και μόλις επτά μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1913, έσκασε η «βόμβα». Πρώτη η εφημερίδα «Γουόρτσεστερ Τέλεγκραμ» και αμέσως μετά η «Πρόβιντενς Τάιμς» έγραψαν πως το 1909 και το 1910 ο Τζιμ Θορπ είχε αγωνιστεί σε αγώνα μπέιζμπολ με την ομάδα της Βόρειας Καρολίνας, λαμβάνοντας ως αμοιβή 47 δολάρια.

Βρισκόμαστε στην εποχή όπου οι κανόνες της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ) ήταν απόλυτοι πάνω σε αυτό το θέμα και δεν δέχονταν ίχνος επαγγελματισμού στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι αθλητές που αγωνίζονταν θα έπρεπε να είναι αυστηρά ερασιτέχνες. Βέβαια, ειδικά στις ΗΠΑ, πολλοί αθλητές των κολεγίων αγωνίζονταν τα καλοκαίρια επ' αμοιβή σε διάφορα ομαδικά αθλήματα, όμως το έκαναν εντέχνως με ψευδώνυμο. Ο Τζιμ Θορπ δεν τα γνώριζε αυτά και είχε δεχθεί εκείνα τα 47 δολάρια με το κανονικό όνομά του.

Το σκάνδαλο που ξέσπασε ήταν μεγάλο. Και ο γραμματέας της Ερασιτεχνικής Αθλητικής Ένωσης των ΗΠΑ, Τζέιμς Έντουαρντ Σάλιβαν, αποφάσισε να το κυνηγήσει ως το τέλος. Ο Θορπ του έστειλε επιστολή, στην οποία παραδεχόταν πως είχε πάρει εκείνα τα 47 δολάρια, τόνιζε όμως πως το ποσό ήταν ασήμαντο για να θεωρηθεί επαγγελματίας και πως ο ίδιος αγνοούσε την απαγόρευση, πολύ περισσότερο από τη στιγμή που και άλλοι συμφοιτητές του Ολυμπιονίκες είχαν κάνει κάτι ανάλογο, αλλά με ψευδώνυμο. Στο τέλος δήλωνε πρόθυμος να επιστρέψει τα 47 δολάρια.

Ο Σάλιβαν όμως ήταν ανένδοτος. Και οδήγησε το θέμα στη ΔΟΕ. Αν και οι κανονισμοί προέβλεπαν τότε πως οποιεσδήποτε ενστάσεις θα έπρεπε να κατατεθούν εντός 30 ημερών από τη λήξη των Αγώνων και είχε περάσει σχεδόν ένας χρόνος, η ΔΟΕ δέχθηκε την καταγγελία. Η Ολυμπιακή Επιτροπή των ΗΠΑ υποστήριξε τον Τζιμ Θορπ και ο ίδιος έστειλε νέα επιστολή προς την ΔΟΕ, με την οποία ζητούσε δημόσια συγγνώμη, τόνιζε πως ως ινδιανόπουλο δεν γνώριζε τότε ότι απαγορευόταν κάτι τέτοιο και πρόσθετε πως όλους αυτούς τους μήνες, σε πολλά γράμματα που λαμβάνει από θαυμαστές του, βρίσκει μέσα και χρήματα και πως όλα τα έχει επιστρέψει πίσω στον αποστολέα τους.

Η τελική ετυμηγορία της ΔΟΕ υπήρξε καταπέλτης. Ο Τζιμ Θορπ δεν ήταν ερασιτέχνης. Και αποφάσισε να του πάρει πίσω τα δύο χρυσά μετάλλια. Αυτά θα πήγαιναν στους Βισλάντερ και Μπι, που είχαν έρθει δεύτεροι σε Δέκαθλο και Πένταθλο, αντίστοιχα. Όμως και οι δύο τα αρνήθηκαν, δηλώνοντας δημόσια πως τα μετάλλια ανήκουν στον καλύτερο αθλητή του κόσμου. Έτσι, για όλα τα επόμενα χρόνια τα δύο χρυσά μετάλλια του Τζιμ Θορπ θα παραμείνουν κλειδωμένα σ’ ένα ντουλάπι των γραφείων της ΔΟΕ.

Στη συνέχεια δέχθηκε «βροχή» προτάσεων από επαγγελματικές ομάδες του μπέιζμπολ και του ράγκμπι και βρέθηκε ν’ αγωνίζεται κάποια στιγμή ακόμη και στους Τζάιαντς της Νέας Υόρκης, όμως οι αμοιβές του δεν ήταν υψηλές. Από το 1919 έως το 1926 διακρίθηκε στο αμερικανικό ποδόσφαιρο και αναδείχθηκε ένας από τους πρώτους αστέρες του αθλήματος. Είχε ανάγκη από χρήματα και αυτό οι σύλλογοι το εκμεταλλεύτηκαν για να τον βάζουν να υπογράφει συμβόλαια με ελάχιστες αποδοχές. Έτσι, πολύ σύντομα βρέθηκε ν’ αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα.

Η κατάστασή του επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο το 1929 με το οικονομικό κραχ και τη μεγάλη ύφεση. Για να ζήσει τη γυναίκα του και τα παιδιά του, άρχισε να κάνει δουλειές του ποδαριού... Αχθοφόρος, οικοδόμος, νυχτοφύλακας, πορτιέρης σε κακόφημα μπαρ, ακόμη και κομπάρσος σε καουμπόικες ταινίες έγινε, όπου υποδυόταν αυτό που ήταν, τον ινδιάνο δηλαδή.

Όταν τον παράτησε η γυναίκα του, έπεσε σε κατάθλιψη και γρήγορα αναζήτησε διέξοδο στο αλκοόλ. Παντρεύτηκε πάλι, ξαναχώρισε και ξαναπαντρεύτηκε (συνολικά έκανε 8 παιδιά), μέχρι που μια ημέρα στις 28 Μαρτίου 1953, πέθανε πάμφτωχος στο σπίτι του στην πόλη Λομίτα της Καλιφόρνιας από ανακοπή καρδιάς, σε ηλικία 65 ετών.

Η ζωή του, από την πρώτη στιγμή μέχρι την τελευταία και σε όλες τις λεπτομέρειές της, μοιάζει με καλοδουλεμένο σενάριο κινηματογραφικής ταινίας. Και πράγματι έγινε κινηματογραφική ταινία το 1951 από τον σκηνοθέτη της «Καζαμπλάνκα» Μάικλ Κέρτιζ με τον τίτλο «Ο άνθρωπος από μπρούντζο» («Jim Thorpe – All-American»). Τον Τζιμ Θορπ υποδύθηκε ο Μπαρτ Λάνκαστερ.

Η συγγνώμη της ΔΟΕ και η δικαίωση του Τζιμ Θορπ

Το 1982 η ΔΟΕ πήρε μια καθοριστική απόφαση, καθώς ανακοίνωσε ότι στη Σεούλ το 1988 θα δεχόταν επαγγελματίες τενίστες στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η απόφαση αυτή άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση περί επαγγελματισμού και μοιραία επανέφερε στο προσκήνιο την ξεχασμένη υπόθεση του Τζιμ Θορπ.

Τότε ο πρόεδρος της ΔΟΕ, Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ, έκρινε πως, 70 χρόνια μετά, έπρεπε να αποκατασταθεί η ιστορική αδικία. Στις 13 Οκτωβρίου 1982 και σε μια πρωτοφανή κίνηση για τα δεδομένα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, ανακοινώθηκε πως το όνομα του Τζιμ Θορπ επανέρχεται στους πίνακες με τους Ολυμπιονίκες. Και στις 18 Ιανουαρίου 1983 ο Σάμαρανκ κάλεσε τα παιδιά του Γκέιλ και Μπιλ, και τους παρέδωσε τα δύο χρυσά μετάλλια του πατέρα τους.

Από τότε ως νικητές του Δεκάθλου στη Στοκχόλμη αναφέρονται μαζί ο Θορπ και ο Βισλάντερ και του Πεντάθλου μαζί ο Θορπ και ο Μπι, αν και αναγράφονται ξεχωριστές επιδόσεις.

39 χρόνια αργότερα, στις 15 Ιουλίου 2022, η ΔΟΕ γνωστοποίησε ότι ο Σουηδός Ούγκο Βισλάντερ, ο οποίος είχε αναβαθμιστεί σε «χρυσό» μετά την αφαίρεση του τίτλου του δέκαθλου από τον Θορπ, δεν είχε αποδεχτεί ποτέ το μετάλλιο, επειδή πάντα υποστήριζε ότι ο Αμερικανός ήταν ο «μόνος νόμιμος χρυσός Ολυμπιονίκης». Παρόμοια και η τοποθέτηση της Ολυμπιακής Επιτροπής της Νορβηγίας, η οποία ανέφερε ότι ο Φέρντιναντ Μπι είχε προβεί σε αντίστοιχη δήλωση όταν αναδείχθηκε νικητής του πεντάθλου.

Έτσι, η ΔΟΕ, αποκατέστησε πλήρως την αδικία, ανακοινώνοντας ότι το όνομα του Τζιμ Θορπ θα εμφανίζεται στο εξής ως ο μοναδικός χρυσός Ολυμπιονίκης στο δέκαθλο και στο πένταθλο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1912, με τα ασημένια μετάλλια να καταλήγουν στους Βισλάντερ και Μπι, αντίστοιχα.

Ίσως όμως το καλύτερο «μετάλλιο» που πήρε ο Θορπ στην καριέρα του να ήταν αυτό το απλό που του είχε πει το 1912 ο Βασιλιάς της Σουηδίας Γουσταύος ο 5ος, τη στιγμή που του περνούσε στο στήθος το χρυσό μετάλλιο του Δεκάθλου: «Εσείς κύριε, είστε ο μεγαλύτερος αθλητής του κόσμου!» Άλλωστε, αυτή ακριβώς η φράση είναι χαραγμένη στο μνημείο του, στην πόλη Τζιμ Θορπ της Πενσιλβάνια.