Το άδοξο τέλος του πρωτοποριακού γαλλικού υποβρυχίου «Φλορεάλ» στο Θερμαϊκό

Το «Φλορεάλ» (Floreal Q54) θεωρείται ένα σπάνιο με ιδιαίτερη ναυπηγική και σχεδιασμό ατμοκίνητο υποβρύχιο. H κλάση υποβρυχίων «Pluviôse» του Γαλλικού Ναυτικού, στην οποία ανήκε, ήταν ουσιαστικά η πρώτη κλάση υποβρυχίων με πολεμικές δυνατότητες που μπήκε σε μαζική ναυπήγηση (1907-1910).

Το «Φλορεάλ» καθελκύστηκε στις 18 Απριλίου 1907 στο Χερβούργο. Σχεδιασμένο από τον καινοτόμο γάλλο μηχανικό Μαξίμ Λομπέφ ήταν ένα αξιόπλοο και αξιόμαχο για την εποχή σκάφος, με μέγιστη εμβέλεια 1390 ν.μ. στην επιφάνεια, με ταχύτητα 8,5 κόμβων και μέγιστη ταχύτητα τους 12 κόμβους και οπλισμό 8 τορπιλών. Με διαστάσεις 51 μ. μήκος και 5 μ. πλάτος, εκτόπισμα 553 τόνους σε κατάδυση και 404 τόνους στην επιφάνεια, διέθετε ενδιαιτήσεις για 25 άτομα.

Στο «Φλορεάλ», όπως και στα άλλα υποβρύχια της κλάσης «Pluviôse», ενσωματώθηκαν δύο πρωτοποριακές ιδέες του σχεδιαστή Λομπέφ. Το διπλό κύτος και το διπλό σύστημα πρόωσης (δύο ατμομηχανές για τον πλου στην επιφάνεια και δύο ηλεκτροκινητήρες για τον πλου εν καταδύσει).

Το αναπάντεχο τέλος

Με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το «Φλορεάλ» εντάχθηκε στις γαλλικές μοίρες της Μάγχης, με κύρια αποστολή την ανθυποβρυχιακή περιπολία. Οι ανάγκες του πολέμου το έφεραν στη Μεσόγειο και τη Θεσσαλονίκη την άνοιξη του 1918, όταν η συνθηκολόγηση της Ρωσίας άφηνε ασαφή την τύχη του Ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας και υπήρξε ο κίνδυνος εξόδου του στη Μεσόγειο υπό γερμανική διοίκηση.

Τα ξημερώματα της 2ας Αυγούστου 1918, το «Φλορεάλ» με τη συνοδεία του αντιτορπιλικού «Μπαλίστ» (Baliste) απέπλευσε από τη Θεσσαλονίκη με προορισμό την Πάτρα. Ο καιρός ήταν καθαρός και η ορατότητα καλή. Το αντιτορπιλικό βρίσκονταν 400 μέτρα πίσω από το υποβρύχιο.

Την ίδια ώρα στον Θερμαϊκό εισέπλεε το βρετανικό φορτηγό ατμόπλοιο «Μάγδα» («Magda») με τη συνοδεία του επίτακτου πλοίου νηοψίας «Χέιζελ» (HMS HAZEL). Το «Μάγδα» βρίσκονταν μπροστά, ενώ το «Χέιζελ» ακολουθούσε εκτελώντας συνεχές ζικ-ζακ (ελίγδην) ως απαραίτητο ανθυποβρυχιακό αντίμετρο.

Στις 01:30 κι ενώ βρίσκονταν πρύμνηθεν και αριστερά από το «Μάγδα», το «Χέιζελ» εντόπισε τη σιλουέτα του μικρού υποβρυχίου πρώραθεν και δεξιά του σε απόσταση 100 μέτρων. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη κι ένα λεπτό αργότερα το «Χέιζελ» εμβόλισε το «Φλορεάλ».

Το «Μπαλίστ» έσπευσε αμέσως σε βοήθεια του χτυπημένου υποβρυχίου και προσπάθησε να το ρυμουλκήσει πίσω στη Θεσσαλονίκη. Η εισροή ύδατος στο υποβρύχιο ήταν μεγάλης έκτασης κι έτσι κρίθηκε προτιμότερο να κατευθυνθούν προς την πλησιέστερη ακτή της Χαλκιδικής. Παρ’ όλες τις προσπάθειες όμως το υποβρύχιο τελικά βυθίστηκε στις 03:25 στον Θερμαϊκό Κόλπο, αφού πρώτα εγκαταλείφθηκε επιτυχώς απ’ όλο το πλήρωμά του.

Ο εντοπισμός του ναυαγίου

Το ναυάγιο του «Φλορεάλ» εντόπισε η ομάδα υποβρυχίων ερευνών του Κώστα Θωκταρίδη σε βάθος 98 μέτρων στα διεθνή χωρικά ύδατα.

«Στην περιοχή του ναυαγίου υπήρχαν πολύ ισχυρά υποβρύχια ρεύματα και χαμηλή ορατότητα, χαρακτηριστικά της περιοχής. To υποβρύχιο έχει ακουμπήσει στον λασπώδη βυθό του Θερμαϊκού με ελαφριά δεξιά κλίση και έχει έμπρωρη διαγωγή (ελαφρά κλίση προς τα εμπρός). Τα περισκόπια του είναι κατεβασμένα. Τα πηδάλια βάθους και κατεύθυνσης είναι στη θέση 0, ενώ στην πλώρη του υποβρυχίου έχει πιαστεί ένας σάκος διχτυού από ανεμότρατα. Διακρίνεται η βάση του πυροβόλου 65 χιλιοστών, καθώς και οι εκτοξευτές τορπιλών. Η μια από τις ανθρωποθυρίδες παραμένει ακόμα και σήμερα μισάνοιχτη» δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο γνωστός ερευνητής. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για το 6ο ναυάγιο υποβρυχίου που εντοπίζει και ταυτοποιεί η ομάδα.

Η αρχειακή έρευνα για το γαλλικό υποβρύχιο, σε πρωτογενείς πηγές των γαλλικών και βρετανικών αρχείων, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2014. Λίγο πριν από την εκπνοή του 2023 η ομάδα κατά τη διάρκεια εργασιών για τον εντοπισμό απολεσθείσας άγκυρας άλλου πλοίου, βρέθηκε κοντά στην περιοχή που είχε χαθεί το υποβρύχιο.

Ευκαιρίας δοθείσης, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών, ακολούθησε υδρογράφηση μέσω ηχοβολιστικού με βάση τα στοιχεία που είχαν προκύψει τόσο από την ιστορική έρευνα όσο και από την αξιοποίηση πληροφοριών από τους ντόπιους επαγγελματίες ψαράδες.

Εντοπίστηκε στόχος με διαστάσεις παρόμοιες με το υπό αναζήτηση υποβρύχιο και ακολούθησε αναγνώριση με μη επανδρωμένο υποβρύχιο όχημα ROV (Remote Operated Vehicle). Τα αποτελέσματα ήταν θετικά και για πρώτη φορά στις ελληνικές θάλασσες εντοπίστηκε και ταυτοποιήθηκε ναυάγιο υποβρυχίου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις πρώτες εικόνες που εμφανίστηκαν στα μόνιτορ του υποβρύχιου τηλεκατευθυνόμενου οχήματος καταγράφηκε το περίγραμμα της πρύμνης του «Φλορεάλ» με το χαρακτηριστικό ναυπηγικό του σχέδιο. Το ναυάγιο είναι ατόφιο και διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση. «Ήταν σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος τη στιγμή της βύθισής του, το 1918» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Κώστας Θωκταρίδης.