Σέρρα: Ο εμβληματικός χορός του Πόντου

Ο Χορός Σέρρα θεωρείται ο πιο εμβληματικός χορός του Πόντου. Προέρχεται από διασταυρώσεις μοτίβων αρχαίων πυρρίχιων χορών και ενσωματώνει στοιχεία από ποδισμό, ξιφισμό και άλλες μορφές πυρρίχιων. Στις 7 Φεβρουαρίου 2022, ύστερα από προσπάθειες της ερευνήτριας Αλεξίας Ιωαννίδου, ο χορός σέρρα ενεγράφη στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Ο χορός σέρρα με ποικίλους σχηματισμούς δια μέσου των αιώνων έφτασε στο σήμερα, διατηρώντας τον αυθεντικό του πυρήνα. Αποτελείται από τρία μέρη, το αργόν σέρρα, το γρήγορον σέρρα ή τρομαχτόν και τη σέρρα τη μασ(χ)αιρί.

Χορεύεται ένοπλος από νεαρούς άντρες που φορούν τη χαρακτηριστική ποντιακή μαύρη ζίπκα. Δεν επιτρέπονται οι υπερβολές, ούτε και η υποτονικότητα. Όλα είναι οργανωμένα σύμφωνα με το αριστοτελικό μέτρο. Στηρίζεται στην αυτοπειθαρχία των χορευτών και την πλαστική ομοιογένεια του χορευτικού σχήματος. Συνοδεύεται μουσικά από τον ήχο της λύρας και του νταουλιού, είτε του αγγείου και του νταουλιού.

Και στα τρία μέρη, η βάση είναι ο χορός Τικ σε διάφορες παραλλαγές. Στο «αργόν Σέρρα» αργό-διπλό Τικ, στο «γρήγορον Σέρρα» γρήγορο Τρομαχτόν Τικ (διπλό) και στο τρίτο και τελευταίο μέρος – τον χορό των μαχαιριών – γρήγορο Τρομαχτόν Τικ (διπλό), με την απαιτούμενη ελευθεριότητα για τους δυο αντιμαχόμενους χορευτές, οι οποίοι εκτελούν το χορευτικό, υποδυόμενοι πως μάχονται σώμα με σώμα ξεκομμένοι από την ομάδα τους.

Ειδικά για το τελευταίο μέρος, «τη μασ(χ)αιρί», η κ. Ιωαννίδου τονίζει ότι «λόγω της υψηλής δυσκολίας του, για να αποδοθεί σωστά χορεύεται πιο σπάνια, όταν όμως ο χορός Σέρρα παρουσιάζεται ολοκληρωμένα από χορευτικό συγκρότημα, τότε το θέαμα είναι απαράμιλλο».

Ο χορός σέρρα είναι παμποντιακός και χορευόταν σε όλο τον Πόντο. Στο γεγονός αυτό οφείλεται η ποικιλομορφία του στις φιγούρες και στα τσακώματα – 14 στον αριθμό – αφού η κάθε περιοχή εμπλούτιζε την παραλλαγή της με το δικό της χορευτικό ιδιόλεκτο. Έτσι διασώθηκαν τα τσακώματα της Τραπεζούντας, της Αργυρούπολης, της Κρώμνης, της Ματσούκας και άλλων περιοχών κέντρων της μακραίωνης παρουσίας των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο.

Το ίδιο εξακολουθεί να συμβαίνει και σήμερα, τον συναντάμε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης όπου ζει και δημιουργεί ο ποντιακός ελληνισμός, φροντίζοντας να διατηρεί ζωντανούς τους θεσμούς και την παράδοσή του χορεύοντας με περηφάνια τον πιο αγαπημένο τους χορό σέρρα.

Το 2020 η Αλεξία Ιωαννίδου κατέθεσε αίτημα στη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ώστε να συμπεριληφθεί ο χορός Σέρρα στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μάλιστα, κατάφερε να κινητοποιήσει σχεδόν όλους τους ποντιακούς φορείς ανά τον κόσμο, που ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό, «πλην λίγων εξαιρέσεων και μεσούσης της πανδημίας με τα σκληρά lockdown».

Τον Οκτώβριο του 2021 η εθνική επιτροπή συνεδρίασε και αποφάσισε ομόφωνα την ένταξη του Σέρρα στο Εθνικό Ευρετήριο, απόφαση την οποία προσυπέγραψε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στις 7 Φεβρουαρίου 2022. Μετά την ένταξη στο Εθνικό Ευρετήριο επόμενος στόχος είναι να συμπεριληφθεί ο χορός σέρρα στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.