Φεβρουαριανή Επανάσταση

Η Φεβρουαριανή Επανάσταση ήταν λαϊκή εξέγερση στη Ρωσία, που σηματοδότησε την παραίτηση του τσάρου Νικολάου Β’ και τη συνακόλουθη κατάργηση της χιλιόχρονης μοναρχίας. Εκδηλώθηκε με απεργιακές κινητοποιήσεις και δυναμικές διαδηλώσεις για την έλλειψη τροφίμων τον Φεβρουάριο του 1917 (εξ ου Φεβρουαριανή Επανάσταση), με επίκεντρο το Πέτρογκραντ (Πετρούπολη, νυν Αγία Πετρούπολη), τότε πρωτεύουσα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την Οκτωβριανή Επανάσταση, με την τελική επικράτηση των Μπολσεβίκων του Λένιν.

Την εποχή εκείνη, οι περισσότεροι Ρώσοι είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους στο τσαρικό καθεστώς. Η κυβερνητική διαφθορά ήταν ανεξέλεγκτη, η ρωσική οικονομία παρέμενε οπισθοδρομική και ο τσάρος Νικόλαος διέλυε κάθε τόσο τη Δούμα, το ρωσικό κοινοβούλιο που ιδρύθηκε μετά την Επανάσταση του 1905, όταν αυτό αντιτασσόταν στην πολιτική του.

Ωστόσο, η άμεση αιτία της εξέγερσης του Φλεβάρη του 1917 ήταν η καταστροφική εμπλοκή της Ρωσίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι απώλειες σε έμψυχο δυναμικό ήταν οι μεγαλύτερες της ιστορίας της και η δαπανηρή όσο και αναποτελεσματική πολεμική προσπάθεια προκάλεσε καθίζηση στην ήδη προβληματική οικονομία της, με αποτέλεσμα οι μετριοπαθείς να συνασπισθούν με τα ριζοσπαστικά στοιχεία της ρωσικής κοινωνίας και να ζητούν την ανατροπή του τσάρου.

Στις 23 Φεβρουαρίου 1917, χιλιάδες διαδηλωτές συνεπικουρούμενοι από απεργούς εργάτες, ξεχύθηκαν στους δρόμους της Πετρούπολης για να διαμαρτυρηθούν για την έλλειψη τροφίμων. Αυτή τη φορά ήταν αποφασισμένοι για όλα. Συγκρούστηκαν με τη μισητή τσαρική αστυνομία και αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τους δρόμους.

Δύο ημέρες αργότερα, οι απεργιακές κινητοποιήσεις εξαπλώθηκαν σε όλη την Πετρούπολη και ομάδες εξαγριωμένων εργατών επιδόθηκαν σε καταστροφές κυβερνητικών κτιρίων και αστυνομικών τμημάτων. Σε αρκετά εργοστάσια εξελέγησαν εκπρόσωποι των εργατών στο Σοβιέτ (συμβούλιο) της Πετρούπολης, σύμφωνα με το μοντέλο που επινοήθηκε κατά την Επανάσταση του 1905.

Στις 26 Φεβρουαρίου, οι άνδρες της φρουράς της Πετρούπολης διατάχθηκαν να καταπνίξουν την εξέγερση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι στρατιώτες άνοιξαν πυρ, σκοτώνοντας διαδηλωτές, αλλά αυτοί απτόητοι παρέμεναν στους δρόμους, φέρνοντας σε αμηχανία τους στρατιώτες. Εκείνη την ημέρα, ο τσάρος διέλυσε ξανά τη Δούμα.

Την επόμενη ημέρα, 27 Φεβρουαρίου, οι εξεγερμένοι κέρδισαν μία σημαντική νίκη, όταν η μία μετά την άλλη οι στρατιωτικές μονάδες της Πετρούπολης πήραν το μέρος τους. Οι στρατιώτες, περίπου 150.000 άνδρες, εξέλεξαν στη συνέχεια τους δικούς τους εκπροσώπους στο Σοβιέτ της Πετρούπολης.

Μετά την εξέλιξη αυτή, η κυβέρνηση του πρίγκιπα Νικολάι Γκολίτσιν αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Η Δούμα σχημάτισε μία προσωρινή κυβέρνηση υπό τον πρίγκιπα Γκεόργκι Λβοφ, με τη συμμετοχή συντηρητικών, φιλελευθέρων και μετριοπαθών σοσιαλιστών πολιτικών. Ο άλλος πόλος που διεκδικούσε τον έλεγχο της επανάστασης ήταν το Σοβιέτ της Πετρούπολης, που το αποτελούσαν ριζοσπαστικά στοιχεία της Αριστεράς (σοσιαλεπαναστάτες, σοσιαλδημοκράτες μπολσεβίκοι και μενσεβίκοι).

Την 1η Μαρτίου, το Σοβιέτ της Πετρούπολης εξέδωσε τη «Διαταγή Νο. 1», με την οποία εντέλλονταν οι στρατιώτες και οι ναύτες να υπακούουν μόνο σ’ εκείνες τις διαταγές που δεν έρχονταν σε αντίθεση με τις δικές του . Την επόμενη, 2 Μαρτίου 1917, ο τσάρος Νικόλαος Β' παραιτήθηκε υπέρ του αδελφού του Μιχαήλ, η άρνηση του οποίου σήμανε και το τέλος της χιλιόχρονης τσαρικής απολυταρχίας.

Η νέα προσωρινή κυβέρνηση ήλπιζε να σώσει την πολεμική προσπάθεια και να δώσει λύσεις στα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα της χώρας. Θα αποδεικνυόταν ένα δύσκολο εγχείρημα, ιδιαίτερα, όταν ο ηγέτης των Μπολσεβίκων Λένιν, εγκατέλειψε την Ελβετία, όπου ήταν εξόριστος και δια μέσου της εχθρικής Γερμανίας επέστρεψε στην πατρίδα στις 3 Απριλίου 1917, με διακηρυγμένο στόχο ν’ αναλάβει τον έλεγχο της Επανάστασης και να οδηγήσει τη Ρωσία προς τον κομμουνισμό.