Ο καταστροφικός σεισμός του 1963 στα Σκόπια

Στις 5.17 το πρωί της 26ης Ιουλίου 1963, ισχυρός σεισμός μεγέθους 6.9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ ισοπέδωσε κυριολεκτικά τα Σκόπια, την πρωτεύουσα της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, που τότε ανήκε στην Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. 1070 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους, 3.300 τραυματίστηκαν, 200.000 έμειναν άστεγοι, ενώ το 80% των κτιρίων της πόλης καταστράφηκαν. Η σεισμική δόνηση, που έγινε αισθητή και σε διάφορες περιοχές του βορειοελλαδικού χώρου μέχρι την Θεσσαλονίκη, διήρκεσε 20 δευτερόλεπτα και το εστιακό βάθος ήταν μόλις 6 χιλιόμετρα. Το μέγεθος της καταστροφής αποτύπωσε παραστατικά ο απεσταλμένος των Τάιμς της Νέας Υόρκης, παρομοιάζοντας τα Σκόπια με βομβαρδισμένη πόλη.

Αμέσως προκλήθηκε ένα κύμα συμπάθειας για τους δοκιμαζόμενους κατοίκους των Σκοπίων και η ανταπόκριση της διεθνούς κοινότητας για παροχή βοήθειας ήταν ακαριαία, σε μια εποχή όπου κυριαρχούσε ο Ψυχρός Πόλεμος και η ιδεολογική αντιπαράθεση Ανατολής – Δύσης ήταν στο ζενίθ. Η Γιουγκοσλαβία μπορεί να ανήκε στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, αλλά από τους Δυτικούς χρεωνόταν στο κομμουνιστικό στρατόπεδο. Έτσι ξεκίνησε ένας αγώνας δρόμου για το ποιο από τα δύο στρατόπεδα θα παράσχει την μεγαλύτερη βοήθεια και θα κλέψει τις εντυπώσεις. Αμερικανοί και Σοβιετικοί στρατιώτες κατέφθασαν στα Σκόπια και συναδελφωμένοι για πρώτη φορά από το τέλος του ΒΠαγκοσμίου Πολέμου επιδόθηκαν στην παροχή των πρώτων βοηθειών.Ο διάσημος ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο δώρησε τον πίνακά του «Κεφάλι Γυναίκας», ο οποίος εκτίθεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης των Σκοπίων.

Τελικά την πρωτοβουλία για την ανοικοδόμηση των Σκοπίων ανέλαβε ο ΟΗΕ και η συμβολή της Ελλάδας ήταν σημαντική. Ο διεθνής οργανισμός σύστησε ειδικό ταμείο και ανέθεσε τον Νοέμβριο του 1964 την εκπόνηση των σχεδίων για την νέα πόλη των Σκοπίων στο γραφείο του διεθνούς φήμης πολεοδόμου Κωνσταντίνου Δοξιάδη. Συνολικά, το Γραφείο Δοξιάδη απέστειλε 21 ειδικούς στα Σκόπια (μηχανικούς, συγκοινωνιολόγους, αρχιτέκτονες, ειδικούς στα υδραυλικά έργα) με επικεφαλής τον πολιτικό μηχανικό Περικλή Παπαματθαίου.

Ο τοπικός Τύπος υποδέχθηκε το σχέδιο με θέρμη: «Τα Σκόπια θα γίνουν η πιο όμορφη πόλη στον κόσμο» έγραφε η εφημερίδα «Nova Makedonija» («Νέα Μακεδονία») στο φύλλο της 22ας Μαρτίου 1965. Ένα χρόνο αργότερα, την υλοποίηση των σχεδίων Δοξιάδη ανέλαβε ο ιάπωνας αρχιτέκτονας Κένζο Τάνγκε, που τιμήθηκε το 1987 με το βραβείο Pritzker, γνωστό και ως Νομπέλ της Αρχιτεκτονικής.