Τάσος Αθανασιάδης: Ο συγγραφέας της τριλογίας «Οι Πανθέοι»

Πολυβραβευμένος συγγραφέας πολυσέλιδων μυθιστορημάτων, ο Τάσος Αθανασιάδης έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από την τηλεοπτική μεταφορά των έργων του. Ήταν από τα νεώτερα μέλη της λεγόμενης «γενιάς του ‘30» και με την τριλογία του «Οι Πανθέοι» (1948-1961), που μεταφέρθηκε δύο φορές στη μικρή οθόνη, θεωρείται ο εισηγητής στον ελληνικό χώρο του «roman-fleuve» (µυθιστόρηµα-ποταµός). Εκτός από τα πολυσέλιδα μυθιστορήματά του, έγραψε δοκίμια και βιογραφίες.

Ο Τάσος (Αναστάσιος) Αθανασιάδης γεννήθηκε την 1η Νοεμβρίου 1913 στο Σαλιχλί της Μικράς Ασίας, 96 χλμ. ανατολικά της Σμύρνης. Ήταν το μικρότερο από τα τέσσερα παιδιά του επιχειρηματία Μιχαήλ Αθανασιάδη και της Ανθής Παναγιωτοπούλου. Ο πατέρας του πέθανε νωρίς και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή η μητέρα του με τα τέσσερα παιδιά της εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Οι σπουδές και οι πρώτες δημοσιεύσεις διηγημάτων

Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κι εργάστηκε για λίγα χρόνια ως δικηγόρος. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στο Εθνικό Θέατρο. Διετέλεσε διευθυντής γραμματείας, δραματολογίου, προσωπικού και γενικός διευθυντής, καθώς επίσης προϊστάμενος καλλιτεχνικού προγραμματισμού του οργανισμού των ελληνικών κρατικών θεάτρων, θέση από την οποία παραιτήθηκε το 1972.

Με τη λογοτεχνία άρχισε ν’ ασχολείται από τα μαθητικά του χρόνια, με δημοσιεύσεις διηγημάτων σε περιοδικά όπως η Νέα Εστία, τα Ελληνικά και η Πρωτοπορία. Την πρώτη του επίσημη εμφάνιση στα γράμματα πραγματοποίησε το 1936 με τη δημοσίευση μιας μελέτης του για το Φώτο Πολίτη, την οποία διάβασε στην Αρχαιολογική Εταιρεία. Το 1943 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων «Θαλασσινοί προσκυνητές» κι ένα χρόνο αργότερα τη μυθιστορηματική βιογραφία του Ιωάννη Καποδίστρια «Ταξίδι στη μοναξιά».

Γρήγορα ωστόσο στράφηκε στο ρεαλιστικό μυθιστόρημα, δείχνοντας ιδιαίτερη επιμέλεια στην περιγραφή του εξωτερικού κόσμου, αλλά και στην ψυχογράφηση των προσώπων.

Η τριλογία «Οι Πανθέοι»

Το 1961 ολοκλήρωσε την τριλογία «Οι Πανθέοι», που αναφέρεται στην ιστορία τριών γενεών της ομώνυμης οικογένειας από το 1897 έως το 1940, με στόχο να δώσει ένα συνθετικό πίνακα της ελληνικής κοινωνίας τα πρώτα σαράντα χρόνια του 20ού αιώνα.

Το πρώτο μέρος «Η Χαρισάμενη Εποχή» κυκλοφόρησε το 1948 και το δεύτερο «Μάρμω Πανθέου» που είναι και το πιο γνωστό το 1954. Αφηγείται την ερωτική σχέση της ηρωίδας με τον νεαρό ζωγράφο Κίτσο Γαλάτη, ανιψιό του συζύγου της. Ο σύζυγός της υπομένει τη σχέση τους, επειδή την υπεραγαπά. Η σχέση τους θα λάβει τέλος, όταν ο νεαρός εραστής θα σκοτωθεί στον πόλεμο. Η τριλογία θα ολοκληρωθεί το 1961 με το τρίτο μέρος «Η Κερκόπορτα». Η τριλογία μεταφέρθηκε δύο φορές στην τηλεόραση: το 1977 από τον Βασίλη Γεωργιάδη (ΕΡΤ) και το 2023 από τον Σπύρο Μιχαλόπουλο (ΣΚΑΙ).

Το 1969 δημοσίευσε το δίτομο μυθιστόρημα «Η Αίθουσα του Θρόνου», που αναφέρεται στη νεολαία της δεκαετίας του ‘60 (Mega, 1998) και αργότερα τα μυθιστορήματα «Οι Φρουροί της Αχαΐας» (1975), που εκτυλίσσεται την περίοδο της δικτατορίας (ΕΡΤ, 1981 και Mega, 1998), «Οι τελευταίοι εγγονοί» (1984), που αναφέρεται στην κοινωνική πραγματικότητα της μεταπολίτευσης (Mega, 1991) και «Τα Παιδιά της Νιόβης» (1988), που εκτυλίσσεται στη γενέτειρά του Σαλιχλί πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή (NET, 2004).

Τα βραβεία

Ο Τάσος Αθανασιάδης τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο μυθιστορηματικής βιογραφίας το 1955 («Ο Ντοστογιέφσκι από το κάτεργο στο πάθος» και το 1963 («Αλβέρτος Σβάιτσερ»), με το βραβείο πεζογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών (1959-1961 για τους «Πανθέους»), το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1969 για την «Αίθουσα του θρόνου» και το 1978 για τους «Τελευταίους εγγονούς», με το Έπαθλο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών το 1975 για τους «Φρουρούς της Αχαΐας», με το βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας και ειρήνης Ιπεκτσί το 1989 για τα «Παιδιά της Νιόβης», με το αργυρό μετάλλιο του ιδρύματος της Γαλλικής Ακαδημίας Τέχνες-Επιστήμες-Γράμματα και το γερμανικό βραβείο Χέρντερ (1997).

Από το 1986 ήταν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ διετέλεσε επίσης ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1951-1967), πρόεδρος της επιτροπής κρατικών λογοτεχνικών βραβείων (1979-1980), της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και του Δ.Σ. της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Ο Τάσος Αθανασιάδης πέθανε στις 21 Σεπτεμβρίου 2006 στην Αθήνα, σε ηλικία 92 ετών. Ήταν νυμφευμένος με τη φιλόλογο Μαρία Δημητροπούλου.