Ερρίκο Μαλατέστα

Ο Ερρίκο Μαλατέστα (Errico Malatesta) ήταν ιταλός αναρχικός και σοσιαλεπαναστάτης, οπαδός της λεγόμενης «προπαγάνδας της πράξης», του δόγματος που διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό οι ιταλοί αναρχικοί και είχε ως θεμελιώδη αρχή ότι οι επαναστατικές ιδέες μπορούσαν καλύτερα να εξαπλωθούν με την ένοπλη εξέγερση.

Αν και συχνά συνδέεται με τον ρώσο αναρχικό Πιοτρ Κροπότκιν, ο Ερρίκο Μαλατέστα έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στην οργάνωση των επαναστατών και των εργατών ως μέσο επίτευξης των αναρχικών πολιτικών στόχων.

Κατά τη διάρκεια της μακράς πολιτικής του δράσης, καταδικάστηκε τρεις φορές σε θάνατο, φυλακίστηκε 12 χρόνια και πέρασε 35 χρόνια στην εξορία. Στη ζωή και τη δράση του βασίζεται η ταινία των αδελφών Ταβιάνι «Ο Σαν Μικέλε είχε ένα κόκορα» («San Michele Aveva un Gallο», 1972).

Ο Ερρίκο Μαλατέστα γεννήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1853 στη Σάντα Μαρία Ματζόρε της Καμπανίας, περιοχής του τότε Βασιλείου των Δύο Σικελιών. Παιδί μεσοαστικής αγροτικής οικογένειας με απώτερη καταγωγή από τον αριστοκρατικό οίκο των Μαλατέστα που κυβέρνησε το Ρίμινι στην πρώιμη Αναγέννηση, δραστηριοποιήθηκε από τα εφηβικά του χρόνια στους πολιτικούς αγώνες.

Ξεκίνησε να σπουδάζει ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Νάπολι, όπου μυήθηκε στις αναρχικές ιδέες από τους Εμίλιο Κοβέλι (1846-1915) και Κάρλο Καφιέρο (1846-1892), δύο σημαντικές προσωπικότητες του πρώιμου αναρχικού κινήματος στην Ιταλία. Αποβλήθηκε όμως για τις ιδέες του και παράλληλα με την πολιτική δράση του μαθήτευσε ως ηλεκτρολόγος για τα προς το ζην. Στα φοιτητικά του χρόνια εντάχθηκε στην Πρώτη Σοσιαλιστική Διεθνή, όπου γνωρίστηκε με τον Μιχαήλ Μπακούνιν σ’ ένα συνέδριο στην Ελβετία.

Δυναμικός αγκιτάτορας και προπαγανδιστής, οργάνωσε με άλλους τριάντα αναρχικούς εξέγερση στην επαρχία του Μπενεβέντο τον Απρίλιο του 1877 και κατέλαβε δύο χωριά. Οι επαναστάτες έκαψαν τα κατάστιχα της Εφορίας και κήρυξαν το τέλος της βασιλείας. Οι αρχές αντέδρασαν γρήγορα και κατέστειλαν την εξέγερση, συλλαμβάνοντας τους πρωταίτιους, ανάμεσά τους και τον Μαλατέστα.

Τον Φεβρουάριο του 1878 απελάθηκε από την Ιταλία και σύντομα έγινε ένας από τους ηγέτες του διεθνούς αναρχικού κινήματος με τη δράση και το συγγραφικό του έργο. Βοήθησε στην οργάνωση αναρχικών επαναστατικών ομάδων στη Ρουμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης. Από το 1881 η βάση του έγινε το Λονδίνο, απ’ όπου πηγαινοερχόταν στην Ιταλία τα επόμενα σαράντα χρόνια. Στην αγγλική πρωτεύουσα εργάστηκε ως παγωτατζής, μηχανικός και ηλεκτρολόγος, παράλληλα με την πολιτική του δράση.

Από το 1885 έζησε στο Μπουένος Άιρες και διέδωσε τις αναρχικές ιδέες στην πολυπληθή ιταλική παροικία της πρωτεύουσας της Αργεντινής. Επέστρεψε στην Ευρώπη το 1889, έζησε για λίγο στη Νίκαια της Γαλλίας, αλλά εξαναγκάστηκε από τις αρχές να εγκατασταθεί και πάλι στο Λονδίνο.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1890, η Ιταλία βρισκόταν σε κοινωνική αναταραχή, εξαιτίας των αγροτικών εξεγέρσεων. Ο Μαλατέστα βρήκε την ευκαιρία επιστρέψει στην Ιταλία το 1898 και να πάρει μέρος στις εξεγέρσεις. Γρήγορα όμως αναγνωρίστηκε από τις αρχές, οι οποίες τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στη νήσο Λαμπεντούζα. Τον Μάιο του 1899 με τη βοήθεια των συντρόφων του δραπέτευσε και με ένα σφουγγαράδικο από την Κάλυμνο διεκπεραιώθηκε στην πόλη Σους της Τυνησίας.

Επόμενος σταθμός του ήταν οι ΗΠΑ, όπου προσπάθησε να μυήσει στις αναρχικές ιδέες τους Ιταλούς και Ισπανόφωνους μετανάστες. Μετά το 1900 έζησε λίγο πολύ ήσυχα στο Λονδίνο για πολλά χρόνια, εργαζόμενος ως ηλεκτρολόγος και αφιερώνοντας χρόνο στην επαναστατική δράση.

Επέστρεψε μόνιμα στην Ιταλία μετά την αμνηστία του 1919 και επανέλαβε την πολιτική του δράση. Συνελήφθη το 1921 για μία ακόμη φορά, καταδικάστηκε σε φυλάκιση και αποφυλακίστηκε τον Αύγουστο του 1922, δύο μήνες πριν από την άνοδο των φασιστών του Μπενίτο Μουσολίνι στην εξουσία.

Από το 1924 έως το 1926, που ο Μουσολίνι απαγόρευσε την κυκλοφορία του αντιπολιτευόμενου Τύπου, εξέδιδε την εφημερίδα «Pensiero e Volontà» («Σκέψη και Θέληση»), η οποία συχνά αντιμετώπιζε προβλήματα με τη λογοκρισία. Στη συνέχεια εργάστηκε και πάλι ως ηλεκτρολόγος.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Ερρίκο Μαλατέστα αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα υγείας. Πέθανε από βρογχοπνευμονία στις 22 Ιουλίου 1932 στη Ρώμη, σε ηλικία 78 ετών.