Iγκνάτς Ζέμελβαϊς

Ιγκνάτς Ζέμελβαϊς (1818 – 1865)
Ιγκνάτς Ζέμελβαϊς (1818 – 1865)

Ο Iγκνάτς Ζέμελβαϊς (Ignaz Semmelweis) ήταν ούγγρος γιατρός, που αποκλήθηκε «ο σωτήρας των μητέρων» για την ανακάλυψη της αιτίας του επιλόχειου πυρετού. Εισήγαγε επίσης την αντισηψία (πλύσιμο των χεριών με χλωρασβέστο) ως προληπτικό μέσο, ανοίγοντας έτσι μία νέα εποχή για την ιατρική επιστήμη. Οι επιστημονικές του απόψεις δεν έγιναν αποδεκτές από το ιατρικό κατεστημένο της εποχής του και αναγνωρίστηκαν μετά το θάνατό του από κορυφαίους ιατρούς, όπως ο άγγλος χειρουργός Τζόζεφ Λίστερ (1827-1912), ο πατέρας της σύγχρονης αντισηψίας.

Γεννήθηκε την 1η Ιουλίου 1818 στην Πέστη του Βασιλείου της Ουγγαρίας, που τότε ελεγχόταν από την Αυστριακή Αυτοκρατορία. Σπούδασε στα πανεπιστήμια της Πέστης και της Βιέννης, όπου έλαβε το πτυχίο της ιατρικής το 1844. Μετά την αποφοίτησή του διορίστηκε βοηθός της εκεί μαιευτικής κλινικής και σύντομα αναμίχθηκε στο πρόβλημα του επιλόχειου πυρετού (των μολύνσεων που προέρχονται από τα τραύματα του τοκετού), που ήταν τα χρόνια εκείνα η μάστιγα των μαιευτηρίων ολόκληρης της Ευρώπης. Παρ’ όλο που οι περισσότερες γυναίκες γεννούσαν στο σπίτι, εκείνες που έπρεπε να ζητήσουν εισαγωγή σε νοσοκομείο για διαφόρους λόγους (φτώχεια, νόθο τέκνο ή μαιευτικές επιπλοκές) αντιμετώπιζαν συντελεστές θνησιμότητας που έφθαναν το 25 με 30%.

Ως αιτίες των λοιμώξεων είχαν προταθεί ο συνωστισμός, η έλλειψη αερισμού, η έναρξη της γαλουχίας, ακόμη κι ένα «μίασμα». Ο Ιγκνάτς Ζέμελβαϊς άρχισε τη δική του έρευνα, παρά τις έντονες αντιρρήσεις του διευθυντή του, που όπως οι άλλοι ευρωπαίοι γιατροί είχε συμβιβαστεί με την ιδέα ότι η νόσος δεν ήταν δυνατόν να
προληφθεί.

Ο νεαρός γιατρός παρατήρησε ότι ανάμεσα στις γυναίκες του πρώτου τμήματος της κλινικής το ποσοστό των θανάτων από επιλόχειο πυρετό ήταν δύο έως τρεις φορές υψηλότερο απ’ όσο στις γυναίκες του δεύτερου τμήματος, παρ’ όλο που τα δύο τμήματα ήταν πανομοιότυπα, εκτός από το γεγονός ότι στο πρώτο διδάσκονταν φοιτητές και στο δεύτερο μαίες. Εισηγήθηκε την άποψη ότι ίσως οι φοιτητές μετέφεραν κάτι στις ασθενείς που εξέταζαν κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Ο θάνατος ενός φίλου του από τραυματική μόλυνση, την οποία υπέστη κατά την εξέταση μιας γυναίκας που πέθανε από επιλόχειο πυρετό, και η ομοιότητα των ευρημάτων στις δύο περιπτώσεις ενίσχυσαν αυτό το συλλογισμό του. Συμπέρανε ότι οι φοιτητές που έρχονταν κατευθείαν από το νεκροτομείο στο μαιευτήριο μετέφεραν τη λοίμωξη από μητέρες που είχαν πεθάνει από τη νόσο στις υγιείς λεχώνες. Έδωσε εντολή στους φοιτητές να πλένουν τα χέρια τους πριν από κάθε εξέταση σε διάλυμα χλωρασβέστου.

Με την τεχνική αυτή, οι συντελεστές θνησιμότητας του πρώτου τμήματος έπεσαν από 18,27% σε 1,27%, τον δε Αύγουστο του 1848 μηδενίστηκαν. Οι νεώτεροι γιατροί της Βιέννης αναγνώρισαν τη σπουδαιότητα της ανακάλυψής του και του έδωσαν κάθε δυνατή βοήθεια. Αντίθετα, οι ανώτεροί του ήταν επικριτικοί — όχι γιατί ήθελαν να του εναντιωθούν, αλλά γιατί δεν μπορούσαν να τον καταλάβουν.

Το 1849 απολύθηκε από την κλινική και για πολιτικούς λόγους, επειδή συμμετείχε στη φιλελεύθερη επανάσταση του 1848 που σάρωσε την Ευρώπη και η οποία είχε κατασταλεί στην αυτοκρατορία των Αψβούργων. Στη συνέχεια υπέβαλε υποψηφιότητα για μία διδακτική θέση μαιευτικής στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, αλλά απορρίφθηκε. Λίγο αργότερα έδωσε μία επιτυχημένη διάλεξη στην Ιατρική Εταιρεία της Βιέννης με τίτλο «Η προέλευση του επιλόχειου πυρετού». Συγχρόνως υπέβαλε για άλλη μία φορά υποψηφιότητα για διδακτική θέση, αλλά, παρ’ όλο που έγινε δεκτή, διάφοροι περιορισμοί τον έκαναν να νιώθει ταπεινωμένος.

Το 1850 εγκατέλειψε τη Βιέννη κι επέστρεψε στη γενέτειρά του. Τα επόμενα έξι έτη εργάστηκε στο Νοσοκομείο του Αγίου Ρόκου στην Πέστη. Μία επιδημία επιλόχειου πυρετού που είχε ξεσπάσει στο μαιευτικό τμήμα του νοσοκομείου, του προκάλεσε το ενδιαφέρον ν’ ασχοληθεί ξανά με αυτό το ιατρικό πρόβλημα. Τα μέτρα του ελάττωσαν αμέσως τον συντελεστή της θνησιμότητας και στα χρόνια που υπηρέτησε στο μαιευτικό τμήμα ανερχόταν κατά μέσο όρο μόνο σε 0,85%. Εν τω μεταξύ, στην Πράγα και τη Βιέννη εξακολουθούσε να κυμαίνεται από 10 έως 15%.

Το 1855 διορίστηκε καθηγητής της μαιευτικής στο Πανεπιστήμιο της Πέστης, παντρεύτηκε και απέκτησε πέντε παιδιά. Οι ιδέες του έγιναν αποδεκτές στην Ουγγαρία, όχι όμως και στη Βιέννη, που εξακολουθούσε να είναι εχθρική απέναντί του. Ο εκδότης της ιατρικής επιθεώρησης «Wiener Medizinische Wochenschrift» («Εβδομαδιαίο Ιατρικό Περιοδικό της Βιέννης») έγραψε ότι ήταν καιρός να σταματήσει η ανοησία του πλυσίματος των χεριών με χλωράσβεστο.

Το 1861 ο Ζέμελβαϊς δημοσίευσε την κύρια εργασία του «Die Atiologie, der Begriff und die Prophylaxis des Kindbettfiebers» («Η αιτιολογία, η έννοια και η πρόληψη τού επιλόχειου πυρετού»). Την έστειλε σε όλους τους εξέχοντες μαιευτήρες και στις ιατρικές εταιρείες του εξωτερικού, αλλά η γενική αντίδραση ήταν εχθρική. Απηύθυνε διάφορες ανοιχτές επιστολές σε καθηγητές της ιατρικής σε άλλες χώρες, αλλά με πενιχρά αποτελέσματα. Σ’ ένα ιατρικό συνέδριο στη Γερμανία, οι περισσότεροι από τους ομιλητές αποδοκίμασαν τη διδασκαλία του.

Η χρόνια αμφισβήτηση της θεωρίας του υπέσκαπτε βαθμιαία το πνεύμα του, με αποτέλεσμα να υποστεί νευρικό κλονισμό και να εισαχθεί σε ψυχιατρείο της Βιέννης, όπου άφησε την τελευταία του πνοή στις 13 Αυγούστου 1865. Από ειρωνεία της τύχης, η νόσος και ο θάνατός του προκλήθηκαν από μόλυνση ενός τραύματος του δεξιού χεριού του, πιθανότατα αποτέλεσμα μιας εγχείρησης την οποία έκανε προτού αρρωστήσει. Πέθανε από την ίδια εκείνη νόσο εναντίον της οποίας αγωνίστηκε σε όλη την επαγγελματική του ζωή.

Η θεωρία του Ιγκνάτς Ζέμελβαϊς έγινε αργότερα δεκτή από την ιατρική επιστήμη. Η επίδρασή του στην ανάπτυξη της γνώσης και του ελέγχου των λοιμώξεων εξυμνήθηκε από τον άγγλο χειρουργό Τζόζεφ Λίστερ, τον πατέρα της σύγχρονης αντισηψίας: «Σκέπτομαι με τον μεγαλύτερο θαυμασμό αυτόν και το επίτευγμά του και με γεμίζει χαρά το γεγονός ότι επιτέλους του απονέμεται ο οφειλόμενος σεβασμός».

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ EMAIL ΣΑΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter μας για να λαμβάνετε κάθε μέρα στο email σας τα σημαντικότερα άρθρα του «Σαν Σήμερα .gr»


ΜΟΝΑΔΙΚΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΜΕΛΟΥΣ

premium Γίνε συνδρομητής με μόλις 8 € / μήνα, στήριξε τον αγαπημένο σου ιστότοπο
και απόλαυσε premium περιεχόμενο, χωρίς διαφημίσεις!

ΜΑΘΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ