Ο τάφος του Κουπρέν

Ένα από το πιο γνωστά έργα του σπουδαίου Γάλλου συνθέτη Μορίς Ραβέλ είναι η εξαμερής σουίτα για πιάνο «Ο Τάφος του Κουπρέν» («Le Tombeau de Couperin») και η ορχηστρική εκδοχή της που ακολούθησε.

Μουσικά βασίζεται στην παραδοσιακή μπαρόκ σουίτα και το κάθε μέρος της είναι αφιερωμένο στην μνήμη ενός φίλου του συνθέτη που έπεσε στα πεδία των μαχών του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Η λέξη «Tombeau» του τίτλου σημαίνει τον τάφο, αλλά στην εποχή του μπαρόκ σήμαινε και το μουσικό κομμάτι που ήταν γραμμένο στην μνήμη κάποιου προσώπου.

Το έργο γράφτηκε μεταξύ 1914 και 1917 και η πρεμιέρα του δόθηκε στις 11 Απριλίου 1919 στο Παρίσι, με ερμηνεύτρια την πιανίστρια Μαργκερίτ Λονγκ. Την ίδια χρονιά ο Ραβέλ παρουσίασε μια τετραμερή ορχηστρική εκδοχή του έργου, η πρεμιέρα του οποίου δόθηκε πάλι στο Παρίσι στις 28 Φεβρουαρίου 1920 από την Ορχήστρα Παντελούπ, με διευθυντή τον Ρενέ Μπατόν.

Το κομμάτι διακρίνεται για τον ανάλαφρο και ενίοτε στοχαστικό χαρακτήρα του, παρά για την μελαγχολική του διάθεση, όπως θα περίμενε κανείς από το θέμα του. «Οι πεθαμένοι είναι αρκετά θλιμμένοι μέσα στην αιώνια σιωπή τους» απαντούσε ο Ραβέλ στους επικριτές του.

Οι Κουπρέν υπήρξαν μεγάλη μουσική οικογένεια της Γαλλίας την εποχή του μπαρόκ με πιο διάσημο τέκνο της τον Φρανσουά Κουπρέν (1668-1733), στον οποίο παραπέμπει ο τίτλος του έργου. Αποκλήθηκε «Μεγάλος» όχι μόνο για να αντιδιασταλεί από τους δύο συνονόματους συγγενείς του,αλλά και επειδή ήταν ο πιο ταλαντούχος μουσικός απ’ όλους τους Κουπρέν. Διακρίθηκε ως οργανίστας ,τσεμπαλίστας και συνθέτης στην εποχή του πρώιμου μπαρόκ.

Τα μέρη του έργου:

1. Prélude (Πρελούδιο) – Vif (Ζωηρά) – Στην μνήμη του ανθυπολοχαγού Ζακ Σαριό, ο οποίος είχε μεταγράψει για πιάνο το έργο του Ραβέλ «Ma mère l'Oye»(«Η μάνα μου η χήνα»).
2. Fugue (Φούγκα) – Allegro moderato –Στην μνήμη του υπολοχαγού Ζαν – Λουί Κριπί, η μητέρα του οποίου Λουίζ Κριπί είχε βοηθήσει τον Ραβέλ στα πρώτα του μουσικά βήματα και ο οποίος της είχε αφιερώσει την μονόπρακτη όπερά του «L’ heure espaniole» («Η ισπανική ώρα»).
3. Forlane (Φορλάνε=ιταλικός λαϊκός χορός) – Allegretto - Στην μνήμη του ανθυπολοχαγού Γκαμπριέλ Ντελίκ (ενός Βάσκου ζωγράφου).
4. Rigaudon (Ριγκοντόν=χορός της Νοτίου Γαλλίας) – Assez Vif (Αρκετά Ζωηρά) – Στην μνήμη των αδελφών Πιέρ και Πασκάλ Γκοντέν , παιδικών φίλων του Ραβέλ, οι οποίοι σκοτώθηκαν από την ίδια βόμβα τον Νοέμβριο του 1914).
5. Menuet (Μενουέτο) –Allegro Moderato - Στην μνήμη του Ζαν Ντρεϊφίς, στο σπίτι του οποίου ο Ραβέλ ανάρρωσε μετά την αποστράτευσή του.
6. Τοccata (Tοκάτα) – Vif (Ζωηρά) – Στην μνήμη του λοχαγού Ζοζέφ ντε Μαρλιάβ, μουσικολόγου και συζύγου της πιανίστριας Μαργκερίτ Λονγκ, της πρώτης ερμηνεύτριας του έργου του «Ο Τάφος του Κουπρέν».

Η ορχηστρική εκδοχή του έργου, που είναι και η πιο δημοφιλής, περιλαμβάνει τέσσερα μέρη:
1. Prelude
2. Forlane
3. Menuet
4. Rigaudon