Ριζοσπάστης

Τίτλος εφημερίδων, που εκδίδονταν κατά καιρούς στην Ελλάδα. Πιο γνωστός Ριζοσπάστης είναι το δημοσιογραφικό όργανο του ΚΚΕ, που εξακολουθεί να βρίσκεται στην κυκλοφορία.

Η πρώτη εφημερίδα με τον τίτλο «Ριζοσπάστης» εκδόθηκε στις 4 Απριλίου 1850 στην Κέρκυρα και εξέφραζε τις αρχές του κόμματος των «Ριζοσπαστών», που δρούσε στα Επτάνησα κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας. Ακολούθως εκδόθηκαν δύο εφημερίδες με τον ίδιο τίτλο: η πρώτη στην Κεφαλληνία το1863, προσκείμενη και αυτή στους «Ριζοσπάστες» και η δεύτερη στην Αθήνα στις 8 Οκτωβρίου 1878.

Στις 9 Φεβρουαρίου 1909 ο νομομαθής και πολιτικός Γεώργιος Φιλάρετος εξέδωσε την εφημερίδα Ριζοσπάστης ως «εβδομαδιαία εφημερίδα δημοκρατικών αρχών». Η νέα εφημερίδα, που ήταν όργανο του Ριζοσπαστικού Συνδέσμου, προπαγάνδιζε την ανάγκη για σοβαρή λαϊκή δράση κατά της μοναρχίας και την εξυγίανση του δημόσιου βίου της χώρας. Άσκησε σημαντική επίδραση κατά την Επανάσταση στου Γουδή (15 Αυγούστου 1909). Εξέδωσε το τελευταίο φύλλο της στις 18 Φεβρουαρίου 1911.

Στις 12 Ιουλίου 1916 ο σοσιαλιστής Γιάννης Πετσόπουλος (1891-1965) εξέδωσε στη Θεσσαλονίκη την δεκαπενθήμερη εφημερίδα Ριζοσπάστης, που ήταν η μοναδική αντιμοναρχική εφημερίδα κατά το βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Άμυνας. Μετά την καταστροφή των γραφείων της από φιλομοναρχικούς αξιωματικούς μετέφερε την έδρα της εφημερίδας στην Αθήνα, όπου ο Φιλάρετος, ως ιδιοκτήτης του τίτλου, επέτρεψε στο Πετσόπουλο την κυκλοφορία της.

Στις 23 Ιουλίου 1917, ο Ριζοσπάστης κυκλοφόρησε ως «εφημερίδα δημοκρατικών αρχών», με διευθυντή τον Γιάννη Πετσόπουλο και αρχισυντάκτη τον Νικόλαο Γιαννιό (1885-1958). Στις 23 Σεπτεμβρίου 1918 διακόπηκε η κυκλοφορία της εφημερίδας για τρεις μήνες, λόγω της αποχώρησης του Γιαννιού, ο οποίος είχε αντιταχθεί στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Ο Ριζοσπάστης επανεκδόθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1918 και τάχθηκε στο πλευρό του νεοσύστατου «Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος» (ΣΕΚΕ), προδρόμου του ΚΚΕ.

Από τις 2 Ιουνίου 1920 ο Ριζοσπάστης έφερε τον υπότιτλο «Σοσιαλιστική εφημερίς, υπό τον πολιτικό έλεγχο της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΕΚΕ» και διευθυνόταν από τον ιστορικό και γενικό γραμματέα του κόμματος Γιάννη Κορδάτο (1891-1961). Η απόφαση ελήφθη από το 2ο συνέδριο του ΣΕΚΕ, που συνήλθε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1920. Στις 31 Ιουλίου του ίδιου χρόνου τα γραφεία του Ριζοσπάστη καταστράφηκαν εντελώς από οπαδούς των Φιλελευθέρων, με αφορμή τη δολοφονική απόπειρα κατά του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου στο Παρίσι. Η εφημερίδα αναγκάστηκε να διακόψει την έκδοσή της έως τις 8 Αυγούστου.

Την 1η Αυγούστου 1921 η ιδιοκτησία του Ριζοσπάστη εκχωρήθηκε από τον Πετσόπουλο στο κόμμα, επειδή, όπως είχε δηλώσει, η εφημερίδα του κόμματος δεν έπρεπε να είναι ιδιωτική επιχείρηση. Το 1923 προστέθηκε πάνω από τον τίτλο της εφημερίδας η τελική φράση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου των Μαρξ /Ένγκελς «Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε». Μετά το 3ο Συνέδριο του ΣΕΚΕ, που αποφάσισε τη μετονομασία του κόμματος σε ΚΚΕ, ο Ριζοσπάστης έφερε τον χαρακτηρισμό «Όργανο του ΚΚΕ και ΓΣΕΕ».

Μετά την απαγόρευση κυκλοφορίας της από τη δικτατορία Πάγκαλου (8 Αυγούστου 1925) επανεκδόθηκε στις 27 Αυγούστου 1926 ως «όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ-ΕΤΚΔ (Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς)». Στις 31 Αυγούστου 1931 η εφημερίδα καταδικάστηκε σε στέρηση του τίτλου, λόγω παράβασης του Νόμου Περί Τύπου και ως τις 11 Μαρτίου 1934 εκδιδόταν ο Νέος Ριζοσπάστης, με διευθυντή τον συνδικαλιστή Μήτσο Παρτσαλίδη (1903-1980).

Με το βενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, ο Ριζοσπάστης έκλεισε και πάλι και επανεκδόθηκε στις 16 Μαΐου 1935, με διευθυντή τον Μιχάλη Τυρίμο (1908-1945). Με την κήρυξη της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου 1936, άρχισε η μακρά περίοδος της παράνομης κυκλοφορίας του Ριζοσπάστη. Επανεκδόθηκε με την Απελευθέρωση, τον Οκτώβριο του 1944, με διευθυντή τον Κώστα Καραγιώργη (1905-1954), διέκοψε την κυκλοφορία του στα Δεκεμβριανά και επανεκδόθηκε μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945).

Στις 17 Οκτωβρίου 1947, εν μέσω Εμφυλίου Πολέμου, έπαψε η νόμιμη κυκλοφορία του Ριζοσπάστη με το Γ' Ψήφισμα της κυβέρνησης Σοφούλη. Η διακοπή κράτησε 27 χρόνια. Ο Ριζοσπάστης επανεκδόθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1974, δύο μήνες μετά την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών, και έκτοτε κυκλοφορεί αδιαλείπτως και αδιαταράκτως.