Οι βασικές Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Οι Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένα σύνολο από διεθνείς συνθήκες, που έχουν υπογραφεί από τα κράτη - μέλη και πάνω τους στηρίζεται όλο το θεσμικό οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποτελούν, κατά κάποιο τρόπο, τον συνταγματικό χάρτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ)

Γνωστή και ως Συνθήκη των Παρισίων, υπογράφτηκε στις 18 Απριλίου 1951 στο Παρίσι από 6 κράτη (Βέλγιο, Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) και τέθηκε σε ισχύ στις 23 Ιουλίου 1952. Η ισχύς της συνθήκης έπαυσε στις 23 Ιουλίου 2002.

Σκοπός της Συνθήκης ΕΚΑΧ ήταν η δημιουργία αλληλεξαρτήσεων στον κλάδο του άνθρακα και του χάλυβα, έτσι ώστε να μην μπορεί μία χώρα να κινητοποιεί τις ένοπλες δυνάμεις της χωρίς να το γνωρίζουν οι υπόλοιπες χώρες. Με αυτόν τον τρόπο καλλιεργήθηκε κλίμα εμπιστοσύνης, εκτονώθηκαν οι εντάσεις μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και άνοιξε ο δρόμος για τη δημιουργία της ΕΟΚ.

Συνθήκη της Ρώμης

Υπογράφτηκε στη Ρώμη στις 25 Μαρτίου 1957 από 6 κράτη (Βέλγιο, Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία), τα οποία αποτελούν τα ιδρυτικά μέλη της ΕΟΚ, μετέπειτα Ε.Ε. Τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1958.

Με τη Συνθήκη της Ρώμης ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (EURATOM). Η κυριότερη αλλαγή σε σχέση με την προγενέστερη συνθήκη είναι η επέκταση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ώστε να συμπεριλαμβάνει και τη γενική οικονομική συνεργασία.

Συνθήκη Συγχωνεύσεως ή Συνθήκη των Βρυξελλών

Υπογράφτηκε στις 8 Απριλίου 1965 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 1967. Έπαυσε να ισχύει στις 2 Οκτωβρίου 1997.

Σκοπός της συνθήκης ήταν ο εξορθολογισμός της λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και προέβλεπε την δημιουργία μιας ενιαίας Επιτροπής κι ενός ενιαίου Συμβουλίου και για τις τρεις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΟΚ, EURATOM, ΕΚΑΧ). Καταργήθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ.

Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη

Υπογράφτηκε στις 17 Φεβρουαρίου 1986 (Λουξεμβούργο) και 28 Φεβρουαρίου 1986 (Χάγη). Τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 1987.

Με τη Συνθήκη αυτή επιχειρήθηκε η πρώτη μεγάλης κλίμακας αναθεώρηση της Συνθήκης της Ρώμης, με τη μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων της ΕΟΚ εν όψει της προσχώρησης της Πορτογαλίας και της Ισπανίας και την επίσπευση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων εν όψει της ενιαίας αγοράς.

Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη προέβλεπε την επέκταση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο (πράγμα που σήμαινες ότι θα ήταν πιο δύσκολο για μία χώρα να θέσει βέτο σε προτεινόμενη νομοθετική πράξη), τη θέσπιση διαδικασιών συνεργασίας και σύμφωνης γνώμης, που ενίσχυαν το ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση ή Συνθήκη του Μάαστριχτ

Υπογράφτηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1992 στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας και τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1993. Σκοπός της θεμελιώδους αυτής συνθήκης ήταν η προετοιμασία για την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση και την εισαγωγή στοιχείων πολιτικής ένωσης (ιθαγένεια, κοινή πολιτική εξωτερικών και εσωτερικών υποθέσεων).

Οι κυριότερες αλλαγές που επέφερε στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα ήταν η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η θέσπιση της διαδικασίας συναπόφασης, που ενίσχυε τον ρόλο του Ευρωκοινοβουλίου στη λήψη των αποφάσεων και νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ των κρατών - μελών της Ε.Ε. στους τομείς της άμυνας, της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων.

Συνθήκη του Άμστερνταμ

Υπογράφτηκε στις 2 Οκτωβρίου 1997 στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας και τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαΐου 1999. Σκοπός της Συνθήκης αυτής ήταν η μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε, εν όψει της προσχώρησης νέων κρατών - μελών στην Ένωση. Οι κυριότερες αλλαγές που προέβλεπε ήταν η τροποποίηση, η νέα αρίθμηση και η ενοποίηση των Συνθηκών Ε.Ε. και ΕΟΚ, καθώς και η μεγαλύτερη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων (εκτενέστερη χρήση της διαδικασίας της συναπόφασης).

Συνθήκη της Νίκαιας

Υπογράφτηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2001 στη Νίκαια της Γαλλίας και τέθηκε σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2003. Σκοπός της ήταν η μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε, ώστε να μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά μετά την αύξηση των κρατών - μελών της σε 25. Προέβλεπε μεθόδους τροποποίησης της σύνθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επανακαθορισμό του συστήματος ψηφοφορίας στο Συμβούλιο.

Συνθήκη της Λισαβόνας

Γνωστή και ως «Μεταρρυθμιστική Συνθήκη», τροποποίησε τις υπάρχουσες συνθήκες και υποκατέστησε το εγκαταλειφθέν «Ευρωπαϊκό Σύνταγμα». Υπογράφτηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2007 στη Λισαβόνα και τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009. Σκοπός της Συνθήκης ήταν να γίνει η Ε.Ε. πιο δημοκρατική, πιο αποτελεσματική και πιο ικανή για να αντιμετωπίζει «με μια φωνή» τα παγκόσμια προβλήματα.

Η συνθήκη προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την ενδυνάμωση του Ευρωκοινοβουλίου, την αλλαγή των διαδικασιών ψηφοφορίας στο Συμβούλιο, την πρωτοβουλία των πολιτών, τον μόνιμο Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον νέο Ύπατο Εκπρόσωπο για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και το νέο διπλωματικό σώμα της Ε.Ε. Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας αποσαφηνίζεται η κατανομή των εξουσιών μεταξύ Ε.Ε. και κρατών-μελών.