Η ιστορία του Γκουαντάναμο

Το Γκουαντάναμο είναι ένας υπήνεμος κόλπος στα νοτιοανατολικά της Κούβας (Bahia de Guantanamo στα ισπανικά). Περιβάλλεται από απόκρημνους βραχώδεις λόφους, που δημιουργούν ένα φυσικό οχυρό, αποκομμένο από την κουβανική ενδοχώρα. Πήρε το όνομά του από τους ιθαγενείς Τάινο, ενώ ο Χριστόφορος Κολόμβος τον ονόμαζε «Μεγάλο Λιμάνι» (Puerto Grande).

Το Γκουαντάναμο ήρθε στην επικαιρότητα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, όταν στην εκεί αμερικανική στρατιωτική βάση δημιουργήθηκε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης για υπόπτους τρομοκρατίας. Πρόκειται για μέλη των Ταλιμπάν και της Αλ Κάιντα από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και άλλες χώρες. Οι πρώτοι κρατούμενοι έφθασαν στο Γκουαντάναμο στις 11 Ιανουαρίου 2002. Οι μέθοδοι σύλληψης, ανάκρισης και παραμονής των κρατουμένων εγείρουν αντιδράσεις για τους Αμερικανούς σ' ολόκληρο τον κόσμο.

Οι Αμερικανοί δεν είναι καινούργιοι στο Γκουαντάναμο. Βρίσκονται εκεί από τις 10 Ιουνίου 1898, όταν αποβιβάστηκαν οι πρώτοι πεζοναύτες και χρησιμοποίησαν την περιοχή για τις επιχειρήσεις τους κατά των Ισπανών, κατά τη διάρκεια του ισπανοαμερικανικού πολέμου.

Μετά τη νικηφόρο εξέλιξη του πολέμου για τους Αμερικανούς στην Κούβα εγκαταστάθηκε ένα καθεστώς υποτακτικών τους υπό τον πρώην αμερικανό πολίτη Τομάς Εστράδα, ο οποίος έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Κούβας. Έτσι, ήταν πολύ εύκολο για τον αμερικανό πρόεδρο Θίοντορ Ρούσβελτ να έλθει σε συμφωνία για το Γκουαντάναμο, προκειμένου να δημιουργηθεί εκεί βάση πεζοναυτών, που θα αποτελούσε το «μάτι» των Αμερικανών στην ευρύτερη περιοχή. Μάλιστα, το μισθωτήριο συμβόλαιο, που υπογράφηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1903, συμπεριλήφθηκε στο Σύνταγμα της Κούβας και απέκτησε αυξημένη τυπική ισχύ.

Το 1934 προστέθηκε ο όρος ότι η μίσθωση θα έληγε μόνο αν συμφωνούσαν και οι δύο κυβερνήσεις ή εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχωρούσαν οικειοθελώς από το Γκουαντάναμο. Υπό το πρίσμα αυτό μπορεί να εξηγηθεί γιατί ένα τμήμα της κομμουνιστικής πλέον Κούβας παραμένει ουσιαστικά υπό αμερικανικό έλεγχο. Ο Φιντέλ Κάστρο έκανε τα πάντα για να ακυρώσει την Συμφωνία του 1903, που ταιριάζει μόνο σε κράτος - μπανανία. Δεν εισπράττει εδώ και χρόνια το μίσθωμα, ενώ κατήγγειλε χωρίς αποτέλεσμα σε διεθνείς οργανισμούς το παράνομο της συμφωνίας.

Οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν στο παρελθόν το Γκουαντάναμο ως κέντρο παραμονής προσφύγων από την Κούβα και την Αϊτή. Όταν επιχείρησαν να το μετατρέψουν σε κέντρο κράτησης για πρόσφυγες - φορείς του Aids, αυτή η απόφαση κηρύχθηκε αντισυνταγματική με δικαστική απόφαση στις 8 Ιουνίου 1993. Ο τελευταίος αϊτινός πρόσφυγας εγκατέλειψε το Γκουαντάναμο την 1η Νοεμβρίου 1995.